1H/V GS 1.1 en 1.2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom bij het vak geschiedenis

Bij geschiedenis denk ik aan...

Mijn favoriete onderwerp bij geschiedenis is:

Op zoek naar voedsel

Paragraaf 1

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de eerste mensen leefden.

Prehistorie (steentijd, ijstijd)

De eerste mensen

• Homo betekent mens
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'denkende mens' (200.000 jaar geleden tot nu)

• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

15.000 v. Chr.

Wacht even! Hoe lang is dat eigenlijk geleden: 15.000 v. Chr.?

1. ongeveer 15.000 jaar
2. ongeveer 10.000 jaar
3. ongeveer 17.000 jaar
4. ongeveer 20.000 jaar

15.000 v. Chr.

• Laatste stuk van de laatste IJstijd

• Nederland was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken

• Wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren

• Er woonden ongeveer 1000 mensen in Nederland

Invalshoeken

Levenswijze van de jagers-verzamelaars:

Levenswijze van de jagers-verzamelaars:

Jager-verzamelaars

• Leven van de natuur

• Mannen: jagen (ook: vissen)

• Vrouwen: verzamelen van bessen, noten enz.

Bestaansmiddelen

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen (ongeveer 25-40 mensen)

• Geen vaste woonplaats: nomaden

• Trekken achter hun eten aan
  
• Eenvoudige woningen: hutten/grotten

• Weinig bezittingen

Weinig bezittingen...
maar wat bepaalde dan jouw aanzien in de stam?

Waarom zouden er rotstekingen
in grotten zijn gemaakt?

Ötzi als ijsmummie

Reconstructie van Ötzi

Deze les 

Werkvorm ´vang een koe´

(20 minuten voorbereiden, 10 minuten bespreken) 

Les over paragraaf 2 

Huiswerk

Huiswerk

Paragraaf 2 

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier mensen op een gegeven moment van de landbouw gingen leven.

Klimaatsverandering

• Rond 10.000 v. Chr

• De aarde wordt warmer

• Nederland: moerassen en bossen

• Delen van Afrika en Midden-Oosten: droger 

Noord-Afrika en

Midden-Oosten

• Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen)
  

• Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden

• Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)
  

• Midden-Oosten: (Gebied van Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije)

• 'De kraamkamer van de beschaving': ontstaan van steden en het schrift

Oorzaken landbouw

Boeren moesten veel harder werken dan jagers-verzamelaars.

Waarom gaan ze dan toch over op de landbouw?

Overgang naar landbouw in 3 fases:

Fase 1

In het Midden-Oosten, 10.000 jaar v.C, veranderde het klimaat 

= meer voedsel in de natuur, jagers-verzamelaars bleven op 1 plaats blijven wonen. 

Ze leefden van wilde graansoorten.

Fase 2

1000 jaar later begonnen de mensen aan landbouw te doen. 

Zelf zaaien en oogsten. Leerden meer over planten en dieren.

Fase 3

Landbouw noodzakelijk om in leven te blijven. 

Er was meer voedsel --> bevolkingsgroei --> meer voedsel nodig --> landbouw belangrijker.

Landbouw ontstond in het Midden-Oosten, daar groeiden wilde graansoorten en bonen die geschikt waren om te verbouwen.

Ook leefden er veel dieren die je kon temmen.

Ok, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw

Leg uit waarom de landbouw niet in de gebieden A en B (in de kaart) ontstond.

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Deze afbeelding geeft een voorbeeld van een boerendorp uit de nieuwe steentijd. De grote relatief stevige boerderijen wijzen op permanente bewoning. Verder zijn akkers te zien die in het oerwoud zijn aangelegd door bomen te verbranden. Er is ook vee waar te nemen.

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander. (sociale ongelijkheid)

Stad in het Midden-Oosten, omstreeks 9000 v. Chr.

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

• Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Huiswerk

Lezen paragraaf 1.2 (De eerst boeren) 

Maken opdracht 4 t/m 14 op blz. 27-28