Nabespreking 1.3 + 1.4 & 1.5

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom 5VWO

Aardrijkskunde

Opwarmertje...

Hier zie je de Nazca-lijnen, dit zijn "geogliefen" in het zand. Ze zijn naar schatting tussen 200 voor en 900 na Chr. vervaardigd door de Nazca- en Paraca-indianen.

In welk land kan je deze lijnen vinden?

1. Chili
2. Colombia
3. Brazilië
4. Peru

Dit zijn de Iguazu watervallen. Deze prachtige watervallen liggen op de grens tussen 3 landen. Welk land hoort er niet bij dit drielandenpunt?

1. Brazilië
2. Colombia
3. Paraguay
4. Argentinië

Wat was de belangrijkste taal van het Inca-rijk? Deze taal wordt nu nog steeds door ong. 8 tot 10 miljoen mensen.

1. Spaans
2. Quechua
3. Aymara
4. Tiwanaku

Dit is Nicolás Maduro. Van welk land is hij de president?

1. Bolivia
2. Venezuela
3. Colombia
4. Peru

Lesprogramma 

• Huiswerk bespreken
  Rustig de tijd voor nemen! 
• Paragraaf 1.5 video

Morgen:

• Paragraaf 1.5 
• Start examentraining 

Vandaag proberen we blokuur onlineles uit

Huiswerk bespreken

• Zelfstudie 1.1 en 1.2  

Belangrijkste punten herhalen

• Werkboek opgaven over 1.3  

Samen bespreken 1, 3, 8, 9

Hoe-hoe regel Breedteligging:
Hoe verder van de evenaar, hoe...

1. Warmer het klimaat
2. Kouder het klimaat
3. Droger het klimaat
4. Natter het klimaat

Hoe-hoe regel Hoogteliging:
Hoe hoger het ligt, hoe...

1. Warmer het wordt
2. Kouder het wordt
3. Droger het wordt
4. Natter het wordt

Hoe-hoe regel Zee en land:
Hoe meer zee, hoe

1. meer warmte
2. meer kou
3. meer droogte
4. meer vocht

Vergeet ook deze land/zee regel niet:
Welke zin klopt?

1. Land warmt sneller op dan zee
2. zee warmt sneller op dan land

Hoe-hoe regel Zeestromen
Hoe kouder de zeestroom, hoe

1. warmer de lucht
2. kouder de lucht
3. droger de lucht
4. vochtiger de lucht

Hoe-hoe regel Zeestromen
Hoe warmer de zeestroom, hoe

1. warmer de lucht
2. kouder de lucht
3. droger de lucht
4. vochtiger de lucht

Hoe goed voel jij je over paragraaf 1.2 (klimaat)?

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk

Werkboek  1.3 -  opgaven: 1, 3, 8, 9

Pak het huiswerk voor je, 

We gaan elke vraag samen nabespreken! 

Zorg ervoor dat je de juiste antwoorden opschrijft. 

Heb je het niet gemaakt, zeg dat dan nu

Voor komend PTA:
Let goed op de manier van formulering! 

1. Nevado del Ruiz

a) Waardoor ontstond bij de vulkaanuitbarsting in 1985 een modderstroom? 

1. Nevado del Ruiz

a) Waardoor ontstond bij de vulkaanuitbarsting in 1985 een modderstroom? 

Door het afsmelten (van een deel) van de ijskap van de vulkaan door de hete lava.

1. Nevado del Ruiz

b) Beschrijf hoe de vulkaan kon ontstaan. Noteer daarbij de naam en het type van de betrokken platen en het type plaatbeweging. 

1. Nevado del Ruiz

De oceanische Nazcaplaat duikt onder de continentale Zuid-Amerikaanse plaat bij een convergente breukzone. De duikende plaat zal smelten en het magma stijgt op en vormt een vulkaan.

Oceanische platen zijn basalt, Continentale platen zijn graniet.
Welke is zwaarder?

1. Oceanische plaat van basalt
2. Continentale plaat van graniet

1. Nevado del Ruiz

c) Welk type vulkaan is de Nevado del Ruiz? 

1. Nevado del Ruiz

c) Welk type vulkaan is de Nevado del Ruiz? 

Stratovulkaan

3. Riftzone

wanneer viel het uit elkaar?

Perm-krijt

3. Riftzone

b)
- Welk type plaatbeweging vond plaats ten oosten van Z-A?
- Wat ontstond er hierdoor in de oceaan.

- Welk type uitvloeiingsgesteende ontstond bij deze beweging? 

3. Riftzone

plaatbeweging: divergentie

ontstaan door deze beweging: een mid-oceanische rug / de Midden-Atlantische Rug

type uitvloeiingsgesteente: basalt

Basalt = zwaar  Graniet = licht (Stollingsgesteente)
magma/lava stolt langzaam in de aarkorst --> graniet. Stolt het snel (vulkaanuitbarsting) --> basalt

c) Verklaar waarom de oceaanbodem aan de oostkant in het zuiden van Zuid-Amerika ouder is dan die aan de oostkant in het midden van Zuid-Amerika.

Oorzaak-gevolg relatie

3. Riftzone

Oorzaak: Het zuiden (en noorden) raakte eerder los via de riftzone.

Gevolg: Daardoor is daar al eerder oceaanbodem gevormd dan in het midden (dat  raakte het laatst los van Afrika).

Waarom noemen we de oostelijke rand van Z-A een passieve continentrand?

1. Omdat daar de breuken liggen en aardbevingen plaatsvinden.
2. Er vindt daar geen vulkanisme of breukvorming plaats.

8. El Misti in Peru

a) 

- welke platen

- type plaatbeweging

- type vulkaan

8. El Misti in Peru

- platen: Nazcaplaat en Zuid-Amerikaanse plaat

- type plaatbeweging: convergentie / subductie

- vulkaanvorm: stratovulkaan / kegelvulkaan

8. El Misti in Peru

b)  hoe zijn er twee kraters in El Misti ontstaan? 

8. El Misti in Peru

Uit de beschrijving moet blijken dat:

- een eerdere vulkaan uitbarstte of instortte, waardoor de grote krater is ontstaan.

- in de toen ontstane krater (door hernieuwde toestroom van magma) de vulkaankegel van de kleinere vulkaan is ontstaan.

8. El Misti in Peru

c)  Behalve de geringe afstand tussen de stad Arequipa en El Misti, vergroten ook de recente stadsuitbreidingen bij een vulkaanuitbarsting het risico voor de stad.

Leg uit waarom de stadsuitbreidingen van Arequipa het risico bij een vulkaanuitbarsting vergroten.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

8. El Misti in Peru

De lahars / pyroclastische stromen / magmastromen zullen tijdenstoekomstigeuitbarstingen vanuit de krater over de flanken van de vulkaan stromen (oorzaak).

De stadsuitbreidingen liggen op de flanken van de vulkaan en zullen dus eerder bedolven worden onder vulkanisch materiaal dan de oorspronkelijke stad (gevolg).

vulkaanhelling = flank

8. El Misti in Peru

d) In Peru liggen meer dan 150 vulkanen. Veel daarvan zijn niet actief. Verklaar in welk deel van Peru zich de niet-actieve vulkanen zullen bevinden? 

8. El Misti in Peru

In het midden en noorden van Peru: daar heb je in deze tijd vlakke subductie, dus geen actieve vulkanen meer.

Oudere korst is zwaarder en duikt dieper, relatief jongere en dus lichtere plaatdelen zakken niet diep --> daar komt geen vulkanisme voor want het gesteente kan nog niet smelten (niet diep genoeg)

9. Galápagoseilanden

a) waardoor is het ontstaan?
b) welk type vulkanen  het? 

9. Galápagoseilanden

Doordat er een hotspot ligt bij een mantelpluim onder de plaat.

Schildvulkanen

9. Galápagoseilanden

c) Waarom verschil in leeftijd tussen de westelijke en oostelijke eilanden?

De Nazcaplaat schuift naar het oosten waardoor de vulkaan boven de hotspot wegschuift van de hotspot en er ten westen daarvan een nieuwe wordt gevormd. Dus de westelijke zijn jonger

 

Geef twee verklaringen voor het verschil in hoogte tussen de meest westelijke en de meest oostelijke eilanden

Welk type neerslag ontstaat bij de jonge, hoge vulkanen?

1. Stuwingsneerslag
2. Regenschaduw
3. motregen
4. frontale regen

Hoe confident voel jij je over platentektoniek (1.3) in Z-A? Geef jezelf een cijfer.

0100

5 minuten pauze :)

1.4 Rijkdom in de bodem

Slaan we over... maar schrijf dit op in je schrift!

Z-A heeft een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen. 

- Erts (uit metaal, zit in Andesgebergte en de hooglanden. Brazilië is 1 van de grootste producenten.

- Aardolie en aardgas (voornamelijk kustgebieden Brazilië, Argentinië en Venezuela)
- Bauxiet (aluminium wordt hiervan gemaakt)

- Steenkool 
- Goud, zilver, platinum en diamanten
- Overige metalen zoals koper, nikkel en tin. 

Hoe deze delfstoffen allemaal gemaakt worden heeft te maken met geologie!
Daar kan je meer over lezen in 1.4

Leerdoelen 

Paragraaf 1.5: Steden in Zuid-Amerika

- Ik kan de defnitie geven van primate city en urbanisatiegraad (R)

- Ik kan de de hoogte van de urbanisatiegraad in ZA verklaren (T1)

- Ik kan voorbeelden geven van hoe de tegentellingen tussen arm en rijk zichtbaar zijn in de megasteden in Zuid-Amerika (T1)

- Ik kan oplossingen bedenken over hoe deze tegenstellingen vermindert kunnen worden (I) 

Waar denk je aan bij Rio de Janeiro?

Huiswerk

Voorbereiding op morgen:

1)  Bekijk de video over Rio (17 minuten)

2) Lees paragraaf 1.5 Steden in Zuid-Amerika