Poëzie 1A

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

17 mei

* gedicht uit je omgeving in groepjes bespreken

* Opdracht: plastic zak

* theorie: Strofebouw & enjambement

* Thema kiezen voor eindopdracht

Huiswerk 24 mei: thema gekozen

gedicht plastic zak in twee kwatrijnen en twee terzines 

Poëzie

Bij poëzie is de afspraak dat het iets wil overbrengen.

In poëzie probeert een dichter met taal iets te zeggen wat zich niet eerder in taal liet omschrijven.

In dit gedicht

is geen woord

te veel

neem je er iets af

dan is het

niet meer heel

Poëzie vs. Proza

Bij proza wordt de regel bepaald door de breedte van het blad

Bij poëzie wordt de regel (‘vers’) bepaald door de dichter --> vaak dus regels in stukken gehad.

Poëzie heeft een soort ritme (metrum).

Poëzie heeft een diepere of verbeeldende betekenis.

een paar termen

• strofe
• enjambement

Strofes

Een strofe is eigenlijk een soort alinea.

Dus: een stukje tekst tussen witregels in.

Strofebouw

Traditionele gedichten hebben een vaste indeling wat betreft strofebouw. Iedere strofebouw heeft een ander naam.

twee regels: distichon

drie regels: terzine

vier regels: kwatrijn

vijf regels: kwintet

zes regels: sextet

zeven regels: septet

achtregels: octaaf

Opdracht

Schrijf in het midden van het woordweb de titel op van de film.

Kijk nu aandachtig naar een scène uit een korte film. 

Welke gevoelens en gedachten roept de scène bij je op?

 

Schrijf je associaties op in je woordweb!

Schrijven

Kies een perspectief: de plastic tas, de stoeptegels, de wind, de blaadjes, de camera die dit allemaal filmt... 

Schrijf een kort verhaaltje op basis van wat je in je woordweb hebt staan. Ongeveer 5 zinnen (met hoofdletter en punt)

Bijvoorbeeld

We vielen uit de lucht en we speelden. Ineens werden we gestoord.  Plastic zak, gevuld met lucht verstoorde bruut ons spel. Ineens gevangen tussen beweging, stoeptegel en muur. Koning wind hield ons in zijn greep. Rust vond ik in de beweging van de dans. 

Enjambement

Er zijn trucjes om het dichten makkelijker te maken. Een enjambement is een zin die is opgebroken om goed in een gedicht te passen. 

Definitie enjambement: Een zin die doorloopt op de volgende regel.

Effect: het begin van de regel krijgt meer nadruk

bijvoorbeeld

we vielen uit de lucht 

en we speelden 

ineens werden we 

gestoord 

Opdracht

Pak je verhaaltje over de plastic zak erbij en deel de zinnen op in enjambementen. 

Vervolgopdracht

Als je naar je tekst kijkt, probeer te kijken of de ww tijd nog klopt voor het gedicht en verwijder overbodige woorden (kantoorwoorden)  

we vielen uit de lucht 

en we speelden 

ineens werden we 

gestoord 

24 mei

Verzamelen: thema's

Theorie: Rijmschema, alliteratie & assonantie

Opdracht in de les: zoek een gedicht uit de bloemlezing en benoem daarvan wat je al kent. Gebruik hiervan de termen die we hebben behandeld.

Huiswerk: Schrijf een gedicht over jouw 'dromenvanger' 

Poëzie Vandaag

door Ellen Deckwitz

https://podcastluisteren.nl/ep/Poezie-Vandaag-342-Huizen-in-de-binnenstad-Willem-Wilmink

Rijm in gedichten

Een gedicht hoeft niet per definitie te rijmen, maar soms gebeurt dat wel.

Je kunt dan verschillende soorten 'rijm' onderscheiden.

eindrijm

alliteratie

assonantie

Eindrijm

• Benoem de regels met letters.
• Iedere regel verdient een nieuwe letter, totdat een regel rijmt op een voorgaande regel, dan krijgt deze regel dezelfde letter. 

• Hier: ABAB

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis?

Er lopen dieven door het huis.

Er lopen boeven op de gang.

In het donker ben ik bang.

Er zit een kater in de kast,

die daar met zijn nagels krast.

Moet ik ’s nachts naar de wc,

lopen spoken met me mee.

Op de zolder zit een beest.

Ik ben er weken niet geweest.

Hoor ik ’s nachts een harde klap,

dan is het oorlog op de trap.

Dan loopt een vent met een geweer

in het donker op en neer

en loert-ie naar me door een kier.

Blijf liever hier. Blijf liever hier.

Rijm

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis?

Er lopen dieven door het huis.

Er lopen boeven op de gang.

In het donker ben ik bang.

Er zit een kater in de kast,

die daar met zijn nagels krast.

Moet ik ’s nachts naar de wc,

lopen spoken met me mee.

Op de zolder zit een beest.

Ik ben er weken niet geweest.

Hoor ik ’s nachts een harde klap,

dan is het oorlog op de trap.

Dan loopt een vent met een geweer

in het donker op en neer

en loert-ie naar me door een kier.

Blijf liever hier. Blijf liever hier.

Joke van Leeuwen

Uit: O zo heppie en andere versjes

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis? A

Er lopen dieven door het huis. A

Er lopen boeven op de gang. B

In het donker ben ik bang. B

Er zit een kater in de kast, C

die daar met zijn nagels krast. C

Moet ik ’s nachts naar de wc, D

lopen spoken met me mee. D

Op de zolder zit een beest. E

Ik ben er weken niet geweest. E

Hoor ik ’s nachts een harde klap, F

dan is het oorlog op de trap. F

Dan loopt een vent met een geweer G

in het donker op en neer G

en loert-ie naar me door een kier. H

Blijf liever hier. Blijf liever hier. H

Soorten rijm benoemen

AABB - GEPAARD RIJM

ABAB - GEKRUIST RIJM

ABBA - OMARMEND RIJM

Waarom deze benamingen?

EINDRIJM

Op twee slakken

Twee slakken waren al sinds jaren

op weg van Groningen naar Haren.

Ten slotte kwam geheel ontdaan

de oudste aan het eindpunt aan.

Hij slikte en sprak diep bewogen:

'Mijn broer is uit de bocht gevlogen.'

uit: 'De peperbek', 1966.

RIJMSCHEMA

Een dichter hanteert vaak een volgorde voor zijn rijmwoorden binnen een strofe, dit wordt een rijmschema genoemd.

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

Beginrijm: alliteratie

Alliteratie:

Wij weten wat we willen!

De kat krabt de krullen van de trap.

Berend Botje, Donald Duck, Guus Geluk, Mickey Mouse

Witte winter,

wollen wanten,

warme jas

waar gisteren nog gras was

zie ik pijltjes in de sneeuw

poes volgt de pootjes

van een spreeuw

Wanneer verschillende woorden met dezelfde letter beginnen

Assonantie (klinkerrijm)

Assonantie:

Let op de klank van de klinkers als je half wilt rijmen.

Herhaling van de klank van de klinkers in het midden van woorden, 

zonder verder te rijmen

alliteratie

“Ik heb m'n handen op je heupen

Maar m'n hoofd is bij de deur”

(Harder dan ik hebben kan, Bløf)

assonantie

“Ik voel me rot ik ga kapot

Ik lijk wel zot tot over mijn oren smoorverliefd op jou”

(Smoorverliefd, Doe Maar)

https://www.youtube.com/watch?v=fp91XsnTNXQ 

1:06-1:10

Aan het werk - gedicht

De dromenvanger

Welke droom laat hij door en welke

houdt hij tegen? Wat is jouw droom en welke droom

zie je liever niet uitkomen?

Over één van beide kanten van de

dromenvanger schrijf je een gedicht.

Eisen 'droomgedicht'

• minimaal 10, maximaal 16 regels

• in elk geval 1 enjambement
  
• minstens 3x alliteratie en 2x assonantie
• duidelijke eindrijm (denk aan de rijmschema's)

Dit is een gedicht dat je maakt voor op je poster, dus het moet binnen jouw thema vallen.

Gedicht schrijven

• Pak je woordweb van de plastic tas erbij
• 
  
• Voeg minimaal 2x alliteratie toe
• Voeg minimaal 2x assonantie toe
• Geef aan welke eindrijm je hebt gebruikt (als je eindrijm hebt gebruikt)

31 mei

Vaste vormen - welke ken je? 

opdracht in de les: analyseren sonnet

huiswerk: schrijf een sonnet

Het sonnet

14 versregels

4 strofen: 2 kwatrijnen, 2 terzinen

Rijmschema vaak: abba abba cdc cdc/ cde cde

Na octaaf of na 1e terzine de wending, volta 

Ontstaan in de 14e eeuw

Petrarca

Shakespeare

Binnen een vaste vorm echt vakmanschap laten zien. 

Zo veel mogelijk geleerdheid, mythologie, woordspel, diepzinnigheid

Zoekopdracht

Zoek in je reader naar een sonnet

Wat is de 'volta'? 

schrijf een sonnet

Schrijf binnen je thema een sonnet. 

Let op het rijmschema en de strofebouw. Probeer zo gedragen mogelijk te dichten.