2.1 De eerste mensen jagen en verzamelen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1.1 sporen van de eerste mensen

2.2 sporen van de eerste mens

Hier liggen de grotten van Lascaux (spreek je uit als Laskoo). Deze grotten bevinden zich in Montignac. Dat is een plaatsje in Frankrijk.

Zo zien de grotten van Lascaux er vanbinnen uit.

De originele grot (waar de de echte grottekeningen zich bevinden) is gesloten. Dit hebben ze gedaan omdat de tekeningen werden aangetast door de belichting en atmosfeer door het grote aantal bezoekers. Er is een replica (= kopie) gemaakt van de grot zodat we het toch nog kunnen bekijken. 

Hier zie je een aantal schilderingen uit de grot van Lascaux. De schilderingen beelden voornamelijk dieren af. Welke dieren herken jij?

archeologie.culture.fr

Paragraaf 1.1: Sporen van de eerste mensen

Waar kwamen de eerste mensen vandaan? 

3 Opties/Ideeën:
- Scheppingsverhaal 
- Evolutie
- Beide 

De eerste mensen

• Homo betekent mens
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'wijze mens' (250.000 jaar geleden tot nu)
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden)

• Homo betekent mens. 
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 

Jagers-verzamelaars

• De moderne mens (homo sapiens) bestaat al ongeveer 200.000 jaar.
  
  
• Deze menssoort trok van Afrika over de rest van de wereld. De eerste mensen leefden van jagen en verzamelen.
  
  
• We noemen deze periode van jagers en verzamelaars de prehistorie, omdat er nog niet geschreven werd. We weten dus niet wat deze mensen dachten.
  

 (pre = voor, historie = geschreven geschiedenis)

De eerste mens

200.000 v.chr ontstaan 

in Afrika

45.000 jaar geleden homo sapiens voor het eerst in Europa

Hoe weten we dat? 

In welke tijdsperiode leefde deze homo sapiens?

1. Oudheid
2. Middeleeuwen
3. Moderne tijd
4. Prehistorie

www.hetklokhuis.nl

Prehistorie

• Historie = geschreven geschiedenis

• Pre = voor

• Tijd vóór dat mensen konden schrijven 

Prehistorie

• De prehistorie eindigt niet overal ter wereld op hetzelfde moment!

• Als een volk een schrift ontwikkelt dan begint voor dat volk de historie en eindigt de prehistorie

Wat is juist?

1. De Cro-magnonmens is een homo sapiens
2. De Neanderthaler is een homo sapiens

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

Jagers-verzamelaars

• Jagers en Verzamelaars leefden 14.000 v. Chr vlakbij het poolgebied.
  
  
• Ze waren Nomaden: ze leefden niet op één plek maar trokken rond.
  
  
• Overdag waren de mannen bezig met jagen, de vrouwen met het verzamelen van bijvoorbeeld planten en noten.
  
  
• Materiaal wat ze gebruikten was voornamelijk steen > ze leefden in de Steentijd.
• Belangrijk: dit gebruikten ze natuurlijk nog niet voor hun huizen!!

Na de ijstijd

• Rond 10.000 v.Chr steeg de temperatuur op aarde > ijs smelt
  
  
• Zeespiegel stijgt, moerasgebieden ontstaan > veel dieren die daar komen.
  
  
• Jagers en Verzamelaars hoeven minder vaak hun kamp te verplaatsen.
  
  
• Eerste contact tussen groepen Jagers en Verzamelaars

Een archeoloog vindt het voorwerp dat je ziet op bron 1. Bij welke categorieën kan zij het indelen? Er zijn meer antwoorden juist.

1. Geschreven bronnen
2. Ongeschreven bronnen
3. Secundaire bronnen
4. Primaire bronnen

prehistorie

Historie

Les 2

Leerdoel

Je kunt beschrijven hoe de evolutie van de mens verliep.

Je kunt kenmerken beschrijven van de manier waarop jagers-verzamelaars leefden

Voor dezelfde periode worden verschillende namen gebruikt: tijd van jagers en boeren, steentijd of prehistorie

Verschillende namen

Welk woorden horen er niet bij?

grotschildering	neanderthalers	zwaard
nomaden	boeren	verzamelen
vaste woonplek	jagen	schrijven

nomaden Azerbaijan

IJstijden

Klimaat  (= weersomstandigheden zoals temperatuur, wind en neerslag, die in een lange periode gemiddeld hetzelfde blijven.) veranderd door de tijd heen.

115.000 jaar geleden: laatste ijstijd --> Nederland temperatuur onder vriespunt, poolwoestijn --> dieren trokken weg (geen voedsel!) wel mammoeten en andere dieren die in de kou konden leven. 

45.000 jaar geleden: eerste homo sapiens vanuit Afrika naar Europa. In Europa al wel Neanderthalers (stierven uit in 28.000 v. Chr.).

Filmpje! (tot 04:30)

Kijkvragen:

1. Waarom was er heel vroeger geen leven mogelijk in NL?
2. Wat zijn gevolgen van het eindigen van de laatste ijstijd?
3. Waarom hadden jager- verzamelaars maar weinig bezittingen?
4. Hoe noemen we mensen zoals jagers die niet op 1 plek blijven wonen?
5. Waarom trekken jagers- verzamelaars rond?
6. In wat voor groepen trekken jager- verzamelaars rond.

Laatste IJstijd 

115.000-10.000 

IJstijd:

koud, grote ijskappen, mamoet

Na de ijstijd:

warmer, stijging zeespiegel

Na de ijstijd

Een zwervend bestaan

• Mensen leefden als nomaden 

⮕ geen vaste woonplek

• Grotten, tenten, hutten

• In de buurt van voldoende
  eten en drinken

• Geen vaste taakverdeling 
• Jagers-Verzamelaars hadden contact met elkaar

Speerpunt van vuursteen

Versierd bot van een bizon

Oorzaak en gevolg

Door het einde van de ijstijd 11.000 geleden, steeg de temperatuur... (oorzaak)

stierf de mammoet uit. (gevolg)

De geschiedenis zit dus vol met 

oorzaken en gevolgen!

Waarom was er heel vroeger geen leven mogelijk in Nederland?

Waarom hadden de jagers - verzamelaars maar weinig bezittingen?

Hoe noemen we mensen zoals de jagers die in groepen rondtrekken en niet op 1 plek blijven?

Waarom trekken de jagers- verzamelaars rond?

Hoe leefden jager - verzamelaars? Noem een aantal kenmerken!