communicatie, de basis - oude versie

• Communicatie werkproces 6
• MBO
• Studiejaar 1

Communicatie 

De basis

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

- Weet je wat aandachtspunten zijn bij communicatie.

- Weet je wat interne en externe ruis inhoudt.

- Weet je hoe je referentiekader van invloed is bij het interpreteren van zaken.

- Weet je welke problemen kunnen ontstaan bij het interpreteren en observeren. 

- Weet je hoe je een actief gesprek kunt voeren.

Waar denk jij aan bij het woord communicatie?

Wie zegt: "Ik kan goed communiceren"?

1. Ja
2. Nee

Op welke manier speelt communiceren een rol in het werk van de Verzorgende-IG?

Met een bepaalde gezichtsuitdrukking breng je je gevoelens over. Een ander woord voor gezichtsuitdrukking is mimiek.

Intonatie is de hoogte van je stem.

Het stemvolume is hoe hard iemand praat

 Je gebruikt gebaren om je woorden extra nadruk te geven.

De manier waarop iemand zit, staat of loopt noemen we zijn lichaamshouding. 

00:41

Wat gaat er mis in deze video?

Wat kunnen verstoringen zijn bij communicatie?

Welke vormen van interne of externe ruis ervaar jij tijdens je werk?

Welke invloed heeft deze ruis op het uitvoeren van je werk? Welke risico's brengt dit met zich mee?

Observeren 

Kijken we allemaal  op dezelfde manier?

Is dat wat wij zien of ervaren altijd de waarheid?

Kijk het filmpje

Hoeveel keer speelt het witte team de bal over?

Had jij de beer in het filmpje gezien?

1. Ja
2. Nee

Problemen bij interpreteren

Een boodschap kan verkeerd geïnterpreteerd worden doordat mensen selectief waarnemen. 

Iemand kan namelijk alleen datgene waarnemen waar hij zijn aandacht op richt en dat kan per persoon verschillen.

Objectieve en subjectieve observaties

Een observatie moet objectief zijn. Dat betekent dat er feiten in worden benoemd en dat er geen meningen in naar voren komen.

Objectief observeren kan lastiger zijn dan het lijkt. Jij kunt iets namelijk op een andere manier waarnemen dan een collega. De waarneming wordt hierdoor subjectief. Probeer er toch op te letten dat je zo objectief mogelijk observeert.

Ik vind meneer erg druk.

1. Objectief
2. Subjectief

Evelien heeft een pijnlijke knie.

1. Objectief
2. Subjectief

Mevrouw loopt met ongelijke pas.

1. Objectief
2. Subjectief

Vandaag is meneer uit zijn humeur.

1. Objectief
2. Subjectief

Mevrouw is teleurgesteld omdat ze niet bij haar dochter kan logeren.

1. Objectief
2. Subjectief

Mevrouw vloekt en tiert en rijdt met haar rolstoel hard over de gang.

1. Objectief
2. Subjectief

Meneer kan niet met zijn stoma uit de voeten.

1. Objectief
2. Subjectief

De vrouw van meneer Danine is overbelast.

1. Objectief
2. Subjectief

Jasper heeft vaker driftbuien.

1. Objectief
2. Subjectief

Martine heeft in een half uur vijf keer door de kamer gerend.

1. Objectief
2. Subjectief

Dries slaapt elke dag tot 10 uur.

1. Objectief
2. Subjectief

Mevrouw is een zenuwinzinking nabij.

1. Objectief
2. Subjectief

Referentiekader

Een interpretatie is altijd subjectief, omdat je betekenis toekent vanuit je eigen referentiekader. Iemands referentiekader bestaat uit het geheel van iemands waarden, normen, ervaringen en ideeën. Je referentiekader bepaalt – voor een deel onbewust – hoe je iets beoordeelt. De manier waarop jij een situatie of boodschap interpreteert kan dus heel anders zijn dan de manier waarop je collega of een zorgvrager iets ziet. Je begrijpt iemand beter als je weet wat zijn referentiekader is.

Aandachtspunten bij observeren en interpreteren

• Houd rekening met waarden, normen en ideeën die je observatie beïnvloeden.
  
• Houd rekening met het verschil tussen het verzamelen van informatie en het interpreteren ervan.
  
• Onderscheid feiten en meningen in een observatie.
  
• Bepaal voor jezelf hoe je de invloed van subjectieve factoren zo veel mogelijk kunt beperken.
  
• Houd in je observaties rekening met wat je ziet, hoort, voelt en ruikt.

Samenvatting

Een interpretatie is nooit alleen gebaseerd op je gevoel. Het is altijd gebaseerd op concreet waarneembaar gedrag. 

Concreet waarneembaar gedrag is gedrag dat je bij de ander ziet. 

Je baseert je interpretatie dus op iets wat je de zorgvrager hoort zeggen, iets wat hij doet of iets wat hij juist niet doet.

Casus meneer Pietersen

Nadie werkt in een revalidatiecentrum. Ze gaat naar een nieuwe zorgvrager, meneer Pietersen van 66 jaar. Nadie helpt hem met aankleden en maakt een praatje. Ze stelt vragen over zijn revalidatie en vraagt of hij nog werkt. Meneer Pietersen geeft aan dat hij nog een jaar moet werken voordat hij samen met zijn partner van zijn pensioen kan gaan genieten.

‘Komt uw vrouw vandaag ook langs?’ vraagt Nadie. Meneer Pietersen reageert snel: ‘Ik heb geen vrouw, ik woon al 32 jaar samen met mijn man.’ Nadie voelt zich erg schuldig en zegt meteen sorry. Het was niet in haar opgekomen dat een oudere man ook homoseksueel kan zijn. Ze merkt dat ze het wel een beetje raar vindt.

Nadie had goede bedoelingen toen zij een praatje maakte met meneer Pietersen. Toch ging er iets mis in deze situatie. Beschrijf wat er misging.

Welke rol speelt het referentiekader van Nadie in deze situatie?

Actief luisteren

Hoe doe je dat?

Wat zie jij aan iemand als hij of zij actief aan het luisteren is?

Een zorgvrager heeft snel door of je wel of niet actief luistert. Zorg ervoor dat je deze veelgemaakte fouten niet maakt:

• een ongeïnteresseerde houding aannemen
• de ander niet laten uitpraten
• je eigen verhaal vertellen
• met je gedachten ergens anders zijn
• impulsief reageren
• te snel adviseren
• waarderend (positief of negatief) reageren
• veronderstellingen uiten

Tijdens welke soort gesprekken is actief luisteren belangrijk?

Opdracht actief luisteren

- Maak groepjes van drie tot vier studenten

- Een tweetal voert een eenzijdig gesprek, waarin één van de twee personen vertelt over een onderwerp waar hij of zij veel van weet (bijvoorbeeld zijn of haar hobby).

- De andere persoon gaat actief luisteren naar wat diegene vertelt.

- De overige student(en) van het groepje observeren welke kenmerken van actief luisteren zij zien tijdens het gesprek.

- Na maximaal vijf minuten worden de rollen gewisseld.

Controle lesdoelen

Vind jij dat je de lesdoelen beheerst?

Ik weet wat aandachtspunten zijn bij communicatie.

1. Ja
2. Nee

Ik weet wat interne en externe ruis inhoudt.

1. Ja
2. Nee

Ik weet hoe je referentiekader van invloed is bij het interpreteren van zaken.

1. Ja
2. Nee

Ik weet welke problemen kunnen ontstaan bij het interpreteren en observeren.

1. Ja
2. Nee

Ik weet hoe je een actief gesprek kunt voeren.

1. Ja
2. Nee

Volgende week

- Actief luisteren en motiverende gespreksvoering.

zeggen maak hier een leerdoel van, reflecteer er op en vraag feedback.