V5 Literatuur - Expressionisme, Nieuwe zakelijkheid, Neoromantiek, Modernisme

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

ontwikkelingen en gebeurtenissen
tussen 1900 en 1940

Lesdoelen

1. Begrip van historisch-culturele context 1918-1940

2. Begrip modernisme: stromingen

3. Welke auteurs behoren bij welke stroming?

4. De Nieuwe Zakelijkheid = geen stroming

5. Herkennen schrijfstijl

1900-1940 

Expressionisme

Nieuwe zakelijkheid

Neoromantiek

Modernisme 

Literatuur 

Een snel veranderde samenleving / 

de ontregeling van de wereld en de literatuur

- grote diversiteit in literatuur 

- geen hokjes maar een eigen weg, eigen spelregels

Modernisme als paraplu

Neo-romantiek

Forum: Menno ter Braak en E. du Perron

Forum (3 jaar bestaan) Menno ter Braak Eddie du Perron

Modernisme 

• De mens is een onzeker iemand in onzekere tijden 
• personages die aan alles twijfelen / anti-held
• gedachten en gevoelens hoofdpersoon zijn belangrijker dan het verhaal--> stream of conciousness - hoe klinken gedachten / hoe werkt de geest?
• chronologie werd losgelaten en gedachten van personages waren lastig te volgen / montage

Montage agv nieuwe techniek zoals film. Eerste film over trein in station. Het object van de vooruitgang  gebruikt met techniek van de vooruitgang

Neoromantiek

Afkeer van de moderniteit

afkeer van de snelle veranderingen, technologie en oorlog

alledaagse werkelijkheid ontvluchten

romantiek 2.0

Jan Jacob Slauerhof - alleen in mijn gedichten kan ik wonen

als reactie op de wereld,  die dweepte met de nieuwe tijd, 

met de industrie, 

de machine, 

de auto, 

de fabriek, zoals de futuristen, kubisten

Expressionisme 

Bekendst als schilderkunst 

Uitdrukken van gevoelens en ervaringen 

Niet wát je ziet maar hoe je het ervaart 

Eén wet - er zijn geen wetten

Geef je eigen subjectieve werkelijkheid weer

Paul van Ostaijen 

1. Dichter

2. Expressionisme 

(en dadaïsme)

3. Vrije verzen

4. Bijzondere typografie 

Vat het filmpje in een paar zinnen samen.

De Nieuwe 

Zakelijkheid

Schrijfstijl / architectuur/beeldende kunst

1. strak, zakelijk, sober, nuchter, 
in zowel inhoud als stijl
2. actualiteit, beschreven in rechttoe 
rechtaan beschreven in korte zakelijk 
zinnen waarin geen woord te veel stond
3. objectief weergeven van de werkelijkheid
4. gevoelens zijn van ondergeschikt belang

Willem Elsschot

Ferdinand Bordewijk

Kaas

Karakter

Blokken

De Nieuwe 

Zakelijkheid

1. Geen stroming maar een schrijfstijl
2. Strak en sober taalgebruik, weinig beschrijvingen
3. Geen sentimentaliteit
4. De werkelijkheid is bedrieglijk en hard

Ferdinand Bordwijk

Willem Elsschot

Ferdinand Bordewijk

1. Strak, sober, weinig beschrijvingen, geen sentimentaliteit
   
2. Typische namen: Katadreufe
3. Centraal thema: ondergang
4. Motieven: tucht en angst

Bint, Karakter, Blokken

"Hij keek tegen de klas. Hij grijnsde, zonder lach, zijn mond vol sterke bruine tanden. Hij wachtte wel een minuut. Hij liet de deur open. Toen ging hij lezen."

Willem Elsschot

Echte naam: Alphons de Ridder

1. Zakenman – ervaringen kwamen terug in boeken
   
2. Stijl: sober, maar trefzeker in woordkeus, eenvoudig
   
3. Geen sentimentaliteit
   
4. Ironie!
   
5. Hoofdpersonen verliezen dromen en idealen.

VENT!

Simon Vestdijk 

(1898 -1971)

1. allesoverheersende angst

2. fascinatie voor de psycho-analyse

3. redactie Forum

4. Anton Wachter-romancyclus

Willem Elsschot

Ferdinand Bordewijk

Paul van Ostaijen

Nieuwe zakelijkheid

Expressionisme 

Dadaïsme

Huiswerk woensdag

1) We gaan Elsschot lezen...Lees in Dwaallicht tot en deel III en noteer / markeer iedere verwijzing naar racisme en religie

2) huiswerksuggestie: bestudeer (= erover nadenken) p. 72 t/m 75 van je literatuurboek