10.1 Dekolonisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4.1 Einde van de wereldrijken

De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld!

Wat is dekolonisatie?: proces waarbij landen die eerst een kolonie waren van een ander land, onafhankelijk worden. Dit onafhankelijk worden gebeurt vooral in de 20e eeuw, maar we zien ook al een voorbeeld in de 18e eeuw (Amerikaanse kolonies). 

Kanttekening: vaak ging dekolonisatie gepaard met veel geweld. Echter zien we ook voorbeelden van vreedzame dekolonisatie. 

Opbouw paragraaf

In deze paragraaf leer je: 

• Welke invloed de Tweede Wereldoorlog had op de dekolonisatie.
• Hoe Britse en Franse kolonies in Azië onafhankelijk werden. 
• Hoe de Nederlandse kolonies zelfstandig en onafhankelijk werden.
• Hoe de staat Israël ontstond. 
• Hoe de Afrikaanse kolonies onafhankelijk werden.

Patroon: kijken naar het dekolonisatieproces in verschillende delen van de wereld. 

Belangrijk: 'zelfstandig' en 'onafhankelijk' betekent niet hetzelfde.

Schotland heeft een eigen parlement, maar maakt nog steeds deel uit van het Verenigd Koninkrijk. 

Modern imperialisme 

Vanaf tijdvak 8 (1800-1900) stichten Europese moederlanden koloniën in Afrika en Azië. 

Belangrijkste oorzaken: 

• Het verkrijgen van grondstoffen voor de opkomende industrie.
  
• Het vergroten van de afzetmarkt voor de producten die in de industrie worden gemaakt.
  

Modern imperialisme: De periode (vanaf ±1870) waarin Europese landen andere gebieden gingen veroveren en besturen, vooral in Afrika en Azië, om meer macht, grondstoffen en invloed te krijgen. 

Opkomend verzet tegen imperialisme

Na WOI groeit in de koloniën het verzet tegen de bezetting door het 'moederland'; het nationalisme neemt toe. 

Belangrijkste oorzaken:

• Economische uitbuiting die alleen maar toenam na de crisis.
  
• Gebrek aan inspraak in het bestuur.
  
• De scholing van de inwoners van de kolonie.
  

In de 20e eeuw verkregen ruim 87 landen hun onafhankelijkheid. Ruim 70 dekolonisaties vonden plaats na WO II. 

De invloed van de Tweede Wereldoorlog

Na WOII ontstond er in de koloniën in Azië en later ook in Afrika een steeds sterker wordend verzet tegen de koloniale bezetter. Dit resulteerde in dekolonisatie, het onafhankelijk worden van de koloniën.

 

De belangrijkste oorzaken waren:

• Wereldoorlog II
  
• Koude Oorlog

WOII als oorzaak van dekolonisatie

(vooral in Azië)

• Europese landen waren verzwakt tijdens na de oorlog (er ontstaat een machtsvacuüm).
  
• Europese landen verliezen 'onaantastbare status' na de veroveringen van Japan in grote delen van Azië.
• Inlanders vochten mee in de oorlog tegen en vonden dat ze vrijheid verdienden. 

Oorzaken dekolonisatie:

1. De Tweede Wereldoorlog

- Europese landen waren verzwakt tijdens na de oorlog (er ontstaat een machtsvacuüm). 

- Europese landen verliezen 'onaantastbare' status na de veroveringen van Japan in grote delen van Azië. 

-Inlanders vochten mee in de oorlog tegen en vonden dat ze vrijheid verdienden. 

 

De door Japan bezette gebieden tijdens WO II

KO als oorzaak van dekolonisatie

(zowel in Azië als in Afrika) 

• De VS en de SU waren na WO2 supermachten geworden. Zij gaan op zoek naar bondgenoten en steunen de koloniën in hun strijd naar onafhankelijkheid. Dit in de hoop dat het later hun bondgenoten worden en dan sterker staan in de strijd

Britse en Franse dekolonisatie in Azië 

• Brits-Indië was een van de belangrijkste koloniën van het Britse Rijk.
  
• Naar schatting heeft de kolonie in 200 jaar 45 biljoen (45,000 miljard) opgeleverd.
• Van East Indian Company naar kroonkolonie van Engeland (1858). 
• In 1947 werd India officieel onafhankelijk, en het land werd verdeeld in India en Pakistan.

Mahatma Ghandi

"made in Africa"

• Geboren: 1869 (westen van India)
•  Getrouwd en studeert rechten in London. 
• Besluit om te vechten voor de rechten en onafhankelijkheid van Indiërs (non-coöperatie).  
• Groot voorbeeld voor latere burgerrechtenactivisten. 
• Gandhi wil dat India zelfvoorzienend wordt. 
• Zoutmars en hongerstaking

• In Brits-Indië nam het geweld tussen moslims en hindoes toe (vanaf maart 1946).

• Daarom werd Brits-Indië (vanaf augustus 1947) verdeeld in 2 landen: 

1. India (Hindoestaans) 
2. Pakistan (Moslims)

• Indochina wordt gebruikt als afzetmarkt.
  
• Fransen heffen extra belasting, de ontevredenheid groeit.
  
• 1941: oprichting verzetsgroep Vietminh.
  
• Doel: strijd aanbinden tegen de Japanners en Fransen die tijdens WO2 delen van Indochina innamen.
  
• Communist Ho Chi Minh (leider Viet minh) roept een onafhankelijke republiek uit.
  
• In 1954 verlaten de Fransen Indochina.

              Indonesië als voorbeeld

Dekolonisatie en Nederland

Ook Nederland kreeg na WOII, als moederland,  te maken met het proces van dekolonisatie. Na de overgave van Japan roept Indonesië de onafhankelijkheid uit. Er volgt een filmpje over deze onafhankelijkheidsstrijd. 

Wat wordt bedoeld met de politionele acties?

Waarom zou er gekozen zijn voor het begrip politionele acties?

Waarom stemde Nederland uiteindelijk toe met de onafhankelijkheid van Indonesië?

Er volgt een video die specifiek gaat over de politionele acties, geen verplichte kost, maar bedoeld voor de geïnteresseerden.

Machtsvacuüm

Controverse rondom de Politionele acties 1947-1949

KNIL

 Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) dat in Indonesië tegen de nationalisten vocht, bestond niet alleen uit Nederlandse soldaten. Ook een grote groep Zuid-Molukse mannen vocht mee tegen de nationalisten. Hierna volgt een kort filmpje over deze Molukse soldaten en hun gezinnen

Leg kort uit waarom de Molukse soldaten in Nederland in barakken werden gehuisvest en niet in een gewone woonwijk.

Het ontslag van de soldaten toen zij op Nederlandse bodem aankwamen wordt door historicus Hans Sakkers omschreven als ‘de grootste fout van de Nederlandse regering ten opzichte van de Molukkers’. Leg deze uitspraak uit.

Een zin uit een Nederlands geschiedenisboek:
“Op 27 december 1949 wordt de soevereiniteitsoverdracht getekend, waarbij Indonesië onafhankelijkheid wordt verleend”.
Leg uit welk bezwaar een Indonesiër tegen deze weergave van de gebeurtenissen zou kunnen hebben.

Vietnam als voorbeeld

Vietnam

Onderdeel van de Franse kolonie Indochina

1954:

Frankrijk wordt verslagen door de Vietminh van Ho Chi Minh en trekt zich terug uit de kolonie .

China als voorbeeld

Mao Zedong en Chiang Kai-shek

• Mao Zedong:

       - CCP

       - Communistisch

• Chiang Kai-shek

       - Kwomintang (nationalistisch)

       - anticommunistisch

      - Generaal in het leger

Chinese burgeroorlog

Eerste fase

1927-1936

Tweede fase

1945-1949

(de burgeroorlog  tussen de nationalisten en communisten gaat weer verder)

1949: Chiang Kai-Shek vlucht naar Taiwan 

Mao roept op 1 okt 1949 Volksrepubliek China.

De lange mars

Mao roept de Volksrepubliek uit (Peking, 1949)

Dong Xiwen

(communistisch) China Volksrepubliek China

(nationalistisch) Taiwan: Republiek China

china + rusland

Taiwan + VS

Koude oorlog

Vanaf 1949 Volksrepubliek China

Mao Zedong

- 1949-1976 dictator

- Totalitaire staat

- Grote Sprong Voorwaarts:

   - campagne om van China een 

     industrieel land te maken.

   - gevolgen: 

       - hongersnood

       - kritiek op Mao

       

     - 

                      

Hier zie je landbouwgebied met daarop ook allemaal kleine staaloventjes. Boeren moesten naast hun werk op de landbouw in deze oventjes staal produceren. Omdat er een tekort aan ijzererts was, werd er van alles gebruikt om tot staal om te smelten, zoals bestek en fietsen.

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mao gebruikte veel propaganda!

Mao overlijdt in 1976

Het Midden Oosten als voorbeeld

Zionisme is het streven naar een joodse staat. 

Joden geloven dat Jeruzalem de hoofdstad is van het land dat God hun heeft beloofd; Israël.

Israël ontstaat

• 14 mei 1948: David Ben Goerion roept de Joodse staat Israël uit

• 15 mei 1948: de laatste Britten vertrekken uit het mandaatgebied Palestina

• 16 mei 1948: de Arabische landen Egypte, Syrië, Libanon en Jordanië vallen Israël aan                                 (Israël wint met overmacht)

Egypte

Kolonel Gamal Abdel Nasser 

(President van 1956 tot 1970)

• Zette de Egyptische koning af (1952), einde invloed Britten.
• Egypte werd republiek, Nasser later president. 
• Tegen invloed Westen.
• Seculiere staat.
• Vrijheid van godsdienst.
• Geen vrijheid van democratie. 
• Dictatuur. 

Suezcrisis, 1956

• Sinds 1952 was Egypte een dictatuur onder leiding van kolonel Nasser. Hij wil dat het Suezkanaal van Egypte wordt (nationalisatie)

• Korte oorlog tussen Egypte en een bondgenootschap van Engeland, Frankrijk en Israël

• De Britten willen dit niet: het is hun kanaal!

• Ook voor Israël spelen hier belangrijke factoren.
  

• De Verenigde Naties (VN) grijpen in: Engeland moet het Suezkanaal weer teruggeven. Enorm gezichtsverlies voor de Britten

Dekolonisatie Afrika

1956: Marokko onafhankelijk van Frankrijk.

1957: Ghana onafhankelijk van Groot-Brittannië.

1960: Onafhankelijkheidsgolf in Afrika 

                (17 landen worden onafhankelijk)

1962: Algerije onafhankelijk van Frankrijk.

enzovoorts...

Dekolonisatie

Dekolonisatie van Afrika vanaf 1950

Paars = onafhankelijk
Grijs = nog een kolonie

Nelson Mandela is een invloedrijke man in de geschiedenis van Zuid-Afrika. Hij is een icoon voor vrede, verzoening en afschaffing van de Apartheid. Nelson Mandela heeft vele jaren van zijn leven de strijd tegen apartheid en racisme gevoerd. Na zijn gevangenschap wordt hij de eerste democratisch verkozen president van Zuid-Afrika.

In 1988 won hij de Sacharovprijs en in 1993 de Nobelprijs voor de Vrede.