V4 - T2 - voortplanting les 4

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

thema 2 - voortplanting

basisstof 1

ongeslachtelijke voortplanting

leerdoelen BS1

Na deze BS:

• ken je de gebeurtenissen tijdens de celcyclus en toepassen.
  
• weet je dat door ongeslachtelijke voortplanting nakomelingen ontstaan die genetisch identiek zijn aan de ouder. 
• herken je ethische en biologische argumenten bij standpunten over klonen van organismen. 

begrippen - BS1

celdeling

moedercel

dochtercel

ongeslachtelijke voortplanting

weefselkweek

kloon -> klonen

mitose

spiraliseren

plasmagroei

celcyclus

DNA-replicatie/ DNA-synthese

S-fase 

chromatiden

centromeer

M-fase

interfase

G2-fase / G1-fase / G0-fase

centrosoom

centriolen

profase

prometafase

trekdraden

kernspoel

metafase

anafase

telefase

ethische argumenten biologische argumenten

embryosplitsing

celkerntransplantatie

BS1: celdeling

nodig voor: 

• ongeslachtelijke voorplanting 
• vernieuwing weefsels
  

door:

• mitose

celdeling

celcyclus

binas 76A

G = gap = rust

S = synthese

M = mitose

mitose 

binas

76B1

centriolen:

vormen de 

trekdraden

Zet de fasen van de                  in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

7

8

vragen over??

mitose 

opdracht 1 t/m 10

thema 2 - voortplanting

basisstof 2

geslachtelijke voortplanting

Leerdoelen

Na deze les kun je:

• uitleggen hoe door meiose geslachtscellen ontstaan en de bevruchting verloopt.


• de delen en werking van het voortplantingsstelsel van de mens beschrijven.

begrippen

geslachtelijke voortplanting

geslachtscellen /

gameten

somatische cellen /

lichaamscellen 

bevruchting

haploïde cellen

zygote cellen

diploïde cellen

reductiedeling 

meiose I en meiose II 

eicel (oöcyt)

zaadcellen

testes (ev. testis)

spermatogenese

ovaria

öogenese

follikel

poollichaampje

ovulatie

BS 2: geslachtelijke voortplanting

nodig voor: 

• bevruchting van geslachtscellen 

aanmaak door: 

• meiose

omdat:

• halvering DNA om na bevruchting niet te veel chromosomen te krijgen in de cel

Bevruchting

Bij de bevruchting fuseren twee gameten. De gameten bevatten de helft van de genetische informatie (n).

Dit levert een bevruchte cel op met een normale hoeveelheid genetische informatie (2n)

Geslachtscellen (gameten) 

meiose

Somatische (lichaams)cellen 

mitose

meiose binas 76

start 

• 1 cel (2n) diploide
  
• 92 chromatiden

resultaat

• geen synthese tussendoor
  
• 4 cellen (n) haploïde
  
• elk 23 chromatiden
  

Welke celdeling is dit?

interfase

profase 1

metafase 1

anafase 1

telofase 1

celdeling 1

profase 2

anafase 2

metafase 2

telofase 2

celdeling 2

profase 2

meiose

mitose

mannelijke voortplantingsorgaan

teelballen

• zaadbuisjes waarin de zaadcellen worden geproduceerd
• in de bijballen worden de zaadcellen opgeslagen

waarom in een balzak?

• de temperatuur is hier zo'n 2 graden kouder
  
• dit is gunstig voor de productie van de zaadcellen

eigenschappen sperma

• eiwitten
  
• zaadcellen
  
• vocht
• basische pH -> zo langer in leven in zure vagina
  
• buiten lichaam gaan ze na 5 minuten dood
• in vagina leven ze 24-48 uur (tot wel 5 dagen)
• beweegt met een zweepstaart 

de route van een zaadcel: 

teelballen

bijbal

prostaat

zaadblaasjes

zaadleider

urineleider

het vrouwelijke voortplantingselsel

eicellen

• in de eierstokken
• vanaf geboorte miljoenen aanwezig 
• -> fase begin meiose = diploïde
• -> puberteit afronding meiose I = haploïde 
• zit blaasje omheen = follikel -> barst open = ovulatie = eisprong = halverwege meiose II (BS4)

het vrouwelijke voortplantingsstelsel 

Welk nummer hoort bij welk onderdeel van het vrouwelijke geslachtsorgaan?

eileider

eierstok

baarmoeder

schaamlip

vagina

baarmoedermond

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Mitose

Meiose 

chromosomen uit elkaar

poollichaampje

Crossing-over

eerste deling spermacelmoedercel

haploïd

chromatiden gaan uit elkaar

Mitose

Meiose

identiek DNA

Helft chromosomen

gewone celdeling

reductiedeling

gebeurt in eierstokken

Gebeurt in je huid

In de                        zitten de onrijpe                 in de                 .

Wanneer de eicel rijp is vindt er een                   plaats.

De rijpe eicel komt na de ovulatie in de                .

De eileider vervoert de            naar de                           . 

Tijdens de                         wordt het baarmoederslijmvlies dikker.

eicelrijping

eicel

eisprong

eierstokken

baarmoeder

eileider

follikels

eicellen

Zet de woorden bij de juiste onderdelen.

zaadcel

celkern

kop

staart

eicel

Vragen over?

meiose

geslachtsorganen

opdracht 11 t/m 18? -> of donderdag ? 

thema 2 - voortplanting

basisstof 3

hormonen

Leerdoelen

Na deze les kun je:

• de werking van de hormonen bij de voortplanting van de mens herkennen.   

Begrippen: 

hormoonklieren

hormonen

geslachtshormonen

hypofyse

hypothalamus

follikelstimulerend hormoon (FSH)

luteïniserend hormoon (LH)

testosteron

menstruatiecyclus

oestrogenen

gele lichaam

progesteron

Wat zijn hormonen? 

Wat zijn hormonen? 

• door hormoonklieren geproduceerde eiwitten die worden afgegeven aan het bloed en leiden tot een reactie ergens anders in het lichaam (stimulerend of remmend)
  

Waar? - hormoonklieren

hypofyse 

testis

eierstokken 

Wat doen ze? 

1 - hypothalamus 

    -> stuurt hypofyse aan

2- hypofyse  -> hormoon productie +  

       stimulering andere   

       hormoonklieren

8  - testis                 -> testosteron

7  - eierstokken    -> oestrogeen +       

                                    progesteron

regeling bij de mens 

hypothalamus = regelcentrum van hypofyse 

hypofyse = hormoon klier

• follikelstimulerend hormoon (FSH)
• luteïniserend hormoon (LH)

regeling bij de mens 

binas 89 C + A

hormonen regeling bij de man

pubertijd 

-> GnRH komt op gang in hypothalamus 

     (gonadotropine releasing hormoon) 

-> stimuleert aanmaak in hypofyse van 

• FSH -> vorming zaadcellen in de wand van zaadbuisjes
• LH = ICSH-> stimuleert teelbalcellen testosteron productie 

hormonen regeling bij de man

testosteron:

•  stimuleert secondaire geslachtskenmerken
  
• stimuleert aanmaak zaadcellen
• regelt concentratie GnRH, FSH en ICSH

Binas 89C

aan de slag 

hormonen invulschema 

klaar? 

start vast met het huiswerk:

opdrachten 20 t/m 24

lezen bs 4

hormonen regeling bij de vrouw

hormonen regelen 

• de rijping van de eicellen: follikels
  
• baarmoeder: aanmaak slijmvlies + het loslaten ervan
• vorming van de borsten

hormonen regeling bij de vrouw

hypofyse

• gestimuleerd door GnRH uit  hypothalamus
• maakt FSH en LH aan

eierstokken 

• gestimuleerd door FSH en LH
• oestradiol = oestrogeen
  
• progesteron
  

hormonen regeling bij de vrouw

slijmvlies:

• opbouw en afbraak
  
• menstruatiecyclus
• +/- 28 dagen
• FSH, LH, oestrogeen en progesteron 
• dosering van de hormonen 

binas 86C

hormonen en humeur

aan de slag

hormonen invulschema  vrouw

klaar? 

huiswerk:

opdrachten 20 t/m 24

lezen bs 4

wat moet je weten? 

• zorg dat je de hormonen kan vinden in je binas
  
• dat je je binas begrijpt
  
• oefen met invulschema's 
  
• realiseer dat hormonen kunnen remmen of activeren 
  
• realiseer dat een hormoon zijn eigen aanmaak kan remmen