6.1 Een wereldeconomie H4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6. 1 Het begin van een wereldeconomie

6.1 en 6.2 Wereldeconomie en Gouden Eeuw

KA toepassen:

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei van in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Gespecialiseerde boeren in Holland

• Boeren in het westen van de Republiek moesten specialiseren:
• laaggelegen veengebied > turfafgravingen > water afvoeren > bodem ingeklonken>
• gebieden ongeschikt voor akkerbouw, alternatieven:
• veeteelt (vlees, boter, kaas), hennep, hop, meekrap, tabak, boomkwekerijen
• Overgang naar veeteelt mogelijk door Oostzeehandel (graan)
• Graanhandel werd 'moedernegotie' genoemd: 
• Amsterdam steeds belangrijker havenstad (16e eeuw):
  - Brugge onbereikbaar door verzanding
  - Blokkade van de Schelde door de Geuzen (1585 >)
  - Stapelmarkt

Stapelmarkt

Amsterdam!

Hoe zet Amsterdam zich neer? Gebruik twee beeldelementen!

Hoe zet Amsterdam zich neer?

Amsterdam beheerst de wereld

Hoorn des overvloeds, de winsten

Handelaren uit alle windstreken

Op de achtergrond de handelsschepen

Enorme variatie in handelswaar

Een rijke stad

De god Hermes van de handel waakt over de stad

De Amsterdamse stedenmaagd is het middelpunt

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  

• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Nederlanders willen dat ook!

• Spionage!

• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederland in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

VOC (1602 - 1798)

• 'Voorcompagniën' opgericht na:
• reis Cornelis de Houtman (1596), daarna
  
• 1602: Verenigd Oost-Indische Compagnie
• Johan van Oldebarnevelt (raadpensionaris)
  -monopolierecht op de handel met Azië
  -recht om oorlog te voeren
  -financiering met aandelen
• eerste multinational: vestigingen in Azië
  
• J.P. Coen stichtte Batavia (veel geweld)
• Ook geweld op Banda-eilanden (monopolie)

handel in luxe artikelen, afkomstig uit Azië

handel in bulkgoederen, afkomstig uit landen rondom de Oostzee

WIC (1621 - 1792)

• West-Indische Compagnie
  - monopolie op handel met Amerika
  - opgericht na 12-jarig bestand
  - doorstart oorlog met Spanje
• Kaapvaart (o.a. Zilvervloot, 1628) 
• Slavenhandel
• minder succesvol dan de VOC

Zoek op: welk geluk had Piet Hein bij de verovering van de Zilvervloot?

Wereldeconomie 

Door de oprichting van de VOC en WIC ontstond er een wereldeconomie; er worden in Amsterdam goederen uit verschillende delen van de wereld verhandeld. 

De toenemende welvaart trok veel economische immigranten die de economische groei alleen maar versterken

Door enorme groei economie Republiek:

jaloerse buurlanden

• 1. Engeland: 
• - 'East-India Company' concurrent van VOC (1600)
  - India werd 'kroonjuweel' > Koh-i-Noor
  - EIC vormde de basis voor Brits Imperium
  - teelt van thee belangrijk
• - Act of Navigation (1651) >
  - Engelse Zeeoorlogen (1652-54  1665-67  1672-74  1780-84)

2. Frankrijk: 

(6.3) Colbert > Mercantilisme

• Doel: bescherming eigen handel >
•  import verminderen, export vergroten:
  - invoerrechten heffen
  - export subsidiëren
  - havens voor schepen Republiek sluiten
• Compagnie francaise des Indes Oriëntales (1664)
• Geld nodig voor:
  - hofhouding koning
  - vele oorlogen

Driehoekshandel

Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. slaven en guillotines
3. specerijen
4. graan en hout

De VOC verhandelde vooral

1. Slaven
2. Porselein en bloembollen
3. Kruiden
4. Specerijen

In welk jaar werd de VOC opgericht?

1. 1601
2. 1602
3. 1701
4. 1702

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indië Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Vergaan Onder Corruptie

Aan de arbeid! Maken 6.1
Basis 3 4 7 8 10 11 12 en Verdieping 23 24 25 26