Blok 2 Typisch Nederlandse landschappen - Yvette

• mens en maatschappij
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

M&M thema 4: mens en natuur.

2. Typisch Nederlandse landschappen

Blok 1, les 1

Wat gaan we doen?

1. Welkom 5 min
2. Uitleg Blok 2, deel 1  20 min
3.  Samen werken 15 min
4. Zelfstandig werken 15 min 
   
5. Filmpje 10 min
6. Afsluiten 5 min

Nederlandse school

Agenda invullen

Vul in bij dinsdag 15 februari:

• Maken: Opdracht 3 t/m 9, 12 t/m 17 en 19.
• 20 en 21 zijn keuze opdrachten. 
• Leren: Begrippen en Kennen&Kunnen lijst blok 2

Bouwstenen blok 1, les 1

Aan het eind van deze les kun je:

-uitleggen hoe landijs ontstaat;

-uitleggen waardoor de zeespiegel daalt tijdens een ijstijd;

-uitleggen waarom er op de Veluwe heuvels liggen;

-beschrijven waar mensen woonden toen er nog geen dijken waren;

-uitleggen wat een terp is;

-uitleggen waarom sommige terpen zijn afgegraven;

Los zand

• Nederland bestaat uit lagen zand, grind en klei .
• Rivieren nemen gesteenten mee uit de bergen --> verbrokkeld tot korrels zand en vlokken klei. 
• Als het water zakt blijft het zand liggen --> (sedimentatie)

IJstijden in Nederland

• Tijdens ijstijden was het kouder dan nu op aarde 
• Na duizenden jaren sneeuval ontstond zo landijs. 
• Het landijs duwde in NL de grond zo op dat heuvels op de Veluwe onstonden --> Stuwwallen.

Laatste IJstijd

• Laatste ijstijd eindigde 12.000 jaar geleden 
• Heel veel landijs op Scandinavië --> sneeuw waaruit landijs was ontstaan was water dat uit oceanen verdampt was --> De Noordzee was daardoor drooggevallen.

• Door kou weinig begroeiing  in NL --> wind had vrij spel: zand van de zeebodem werd landinwaarts geblazen. 

Een spons van veen

• Na de ijstijden wordt het  warmer in Nederland, het ijs smolt  en de zeespiegel steeg. 
• In West-Nederland ontstonden duinen door eb en vloed en wind. 
• Achter duinen nat door overstromen rivieren > ontstaan moerassen > opeenhoping plantenresten die niet konden rotten > veen. 
• Veen houdt water vast als een spons > veenlaag dikker en steeg boven zeespiegel uit. 
• Tijdens middeleeuwen (500-1500) lag groot deel van West-Nederland hoger dan nu; er woonden bijna geen mensen. 

In het Veen zijn dingen van duizenden jaren terug gevonden. Zoals het meisje van Yde...

historiek.net

Hoog en droog

• Eerste mens in Nederland: woonachtig in Limburg op hogere zandgronden > bescherming tegen hoog water.
• Rest van land onveilig; geen goede bescherming tegen zee en rivieren.

 Bewoners in laag-land

• Lage gebieden > overstromen. 
• Mensen bouwden huizen en boerderijen op heuvels >  terpen
• Noord-Nederland kent vele terpen zoals het kaartje laat zien.

Terpen of Wierden

• Langs de kust in Groningen en Friesland bouwden boeren terpen.
• Reden: beschermen tegen hoog water en overstromingen.
• Gemaakt van: klei, mest, stenen en afval.
• Nog steeds terpen te zien in Noord-Nederland en sommigen zijn deels afgegraven > aan afval kun je zien hoe mensen vroeger leefden. 

Waar vind je in Nederland vooral veenlandschappen?

1. Drenthe, Friesland en Groningen
2. Limburg en Noord-Brabant
3. Gelderland
4. Noord- en Zuid Holland

Waarom trokken de eerste mensen in Nederland naar Limburg?

1. Omdat het daar warmer was
2. Laagland was te onveilig
3. Omdat daar meer eten te vinden was.
4. Rivieren treden buiten hun oevers

Hoe komen we in het oosten van Nederland aan zandgrond?

1. Wind die zand van drooggelegde Noordzee het land in blies.
2. Door IJs uit Scandinavië die zand meenam.
3. Via de Rijn die zand meenam uit sedimentatie.
4. Door de stuwwallen die het zand omhoog duwde.

Welke soorten grond kom je in de Nederlandse boden tegen?

1. Alleen klei
2. Zand en grind
3. Zowel Klei, zand als grind
4. Turf en löss

Hebben de rivieren invloed gehad op de vorming van ons land?

1. Ja
2. Nee

Hoe zijn de stuwwallen in Nederland ontstaan?

Is het natuurgebied De Veluwe, bij Arnhem, ook ontstaan door de IJstijd? Leg je antwoord uit.

• Lees de tekst.
•  Maak de opdrachten: 3 tot en met 11

Als je klaar bent kun je verder werken aan Blok 2, de begrippen leren in Quizlet en/of een samenvatting schrijven. 

M&M thema 4: mens en natuur.

2. Typisch Nederlandse landschappen

Blok 1, les 2

Wat gaan we doen?

1. Welkom 5 min
2. Uitleg Blok 2, deel 2  20 min
3.  Samen werken 15 min
4. Zelfstandig werken 15 min 
   
5. Filmpje 10 min
6. Afsluiten 5 min

Nederlandse school

Bouwstenen blok 1, les 2

Aan het eind van deze les kun je:

-uitleggen hoe de polders rond de Waddenzee zijn ontstaan;

-uitleggen hoe het veengebied in West-Nederland is ontstaan;

-uitleggen waarom het veengebeid lange tijd onbewoond is gebleven;

-uitleggen wat het verschil is tussen een polder en een droogmakerij;

-de onderdelen van een droogmakerij herkennen op een foto of in een schematische tekening. 

Sloten graven in veen

• Rond het jaar 1000: klimaat Nederland verandert > warmer > grotere opbrengsten uit landbouw > bevolkingsgroei.
  
• Ontginning nieuwe landbouwgronden in veengebieden (droogleggen ).
  
• Ontginning leidde tot inklinken grond en daling van het land rond 1400. Er waren windmolens nodig om water naar zee te pompen.
  
• Boeren kregen stuk land in veengebied. Konden slootjes graven om het water af te voeren --> ontstaan van langgerekte akkers.

Sloten graven in veen

Langgerekte akkers in de Beemster

Turfsteen

Dammen en droogmakerijen

Rivieren en zee controleren door aanleg van dammen. 

Gebeurde rond de rivier de Amstel: Amsterdam.

Ook in de rivier de Rotte: Rotterdam. 

Dammen en droogmakerijen

• 16e en 17e eeuw ging men grote meren in Noord-Holland droog leggen voor landbouwgrond en huizenbouw.
• Op de oever van een meer werd een ringdijk geplaatst. Met molens op de ringdijk (en tegenwoordig met een gemaal) werd water uit het meer in de ringvaart gepompt. = Zo ontstond de droogmakerij
• Polder (= droogmakerij): stuk land dat is drooggelegd en meters onder zeeniveau ligt. Molens en gemalen houden de polder droog.

Flevoland: grootste polder van NL

Normaal Amsterdams Peil

• Nederland strijdt al jaren tegen het water.  Meten is weten, dus houden we bij hoe hoog de waterstanden zijn t.o.v. de zeespiegel.
• Amsterdam bepaalde nulpunt. In heel Europa wordt gemeten met het het NAP. 

Waarom werden er in veengebieden sloten gegraven?

1. Om turf te steken
2. voor goederentransport per boot
3. Om drinkwater in op te slaan
4. Om water af te voeren en land droog te leggen

Leg het verband uit tussen de bevolkingsgroei na het jaar 1000 en het ontginnen van gebieden.

Waarvoor werden windmolens voor gebruikt in het westen van Nederland?

1. Om water uit de polders te pompen.
2. Om zout water zoet te maken.
3. Om drinkwater mee op te pompen.
4. Om water naar droge gebieden te brengen.

Omschrijf hoe een droogmakerij werkt.

• Lees de tekst.
•  Maak de opdrachten: 12 tot en met 19
• 20 en 21 zijn goede oefeningen, hoeven niet om af te tekenen. 

Als je klaar bent kun je de begrippen leren in Quizlet en/of een samenvatting schrijven.