6.1 Rijk door handel overzee Vwo

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6. 1 Het begin van een wereldeconomie

Wereldeconomie en Gouden Eeuw

KA:

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei van in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Gespecialiseerde boeren in Holland

• Boeren in het westen van de Republiek moesten specialiseren:
• laaggelegen veengebied > turfafgravingen > water afvoeren > bodem ingeklonken>
• gebieden ongeschikt voor akkerbouw, alternatieven:
• veeteelt (vlees, boter, kaas), hennep, hop, meekrap, tabak, boomkwekerijen
• Overgang naar veeteelt mogelijk door Oostzeehandel (graan)
• Graanhandel werd 'moedernegotie' genoemd: 
• Amsterdam steeds belangrijker havenstad (16e eeuw):
  - Brugge onbereikbaar door verzanding
  - Blokkade van de Schelde door de Geuzen (1585 >)
  - Stapelmarkt

Stapelmarkt

Amsterdam!

Hoe zet Amsterdam zich neer? Gebruik twee beeldelementen!

Hoe zet Amsterdam zich neer?

Amsterdam beheerst de wereld

Hoorn des overvloeds, de winsten

Handelaren uit alle windstreken

Op de achtergrond de handelsschepen

Enorme variatie in handelswaar

Een rijke stad

De god Hermes van de handel waakt over de stad

De Amsterdamse stedenmaagd is het middelpunt

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  

• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Nederlanders willen dat ook!

• Spionage!

• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederland in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

VOC (1602 - 1798)

• 'Voorcompagniën' opgericht na:
• reis Cornelis de Houtman (1596), daarna
  
• 1602: Verenigd Oost-Indische Compagnie
• Johan van Oldebarnevelt (raadpensionaris)
  -monopolierecht op de handel met Azië
  -recht om oorlog te voeren
  -financiering met aandelen
• eerste multinational: vestigingen in Azië
  
• J.P. Coen stichtte Batavia (veel geweld)
• Ook geweld op Banda-eilanden (monopolie)

0

handel in luxe artikelen, afkomstig uit Azië

handel in bulkgoederen, afkomstig uit landen rondom de Oostzee

WIC (1621 - 1792)

• West-Indische Compagnie
  - monopolie op handel met Am.
  - opgericht na 12-jarig bestand
  - doorstart oorlog met Spanje
• Kaapvaart (o.a. Zilvervloot, 1628) 
• Slavenhandel
• minder succesvol dan de VOC

Zoek op: welk geluk had Piet Hein bij de verovering van de Zilvervloot?

Welvaart in de Republiek

• door relatieve welvaart:
  
• grote markt voor luxegoederen o.a.
• boeken, kaarten en schilderijen 
• vele immigranten door:
  - welvaart
  - religieuze tolerantie (gewetensvrijheid)
• Eind 17e eeuw Republiek minder overheersend door concurrentie Eng/Fr:
  - Mercantilisme (Act of Navigation, 1651
  - Invoerrechten (Jean-Baptiste Colbert)
  - Oologen (o.a. 1651, 1672, Rampjaar)

0

Rijkdom 

in de 

Gouden 

Eeuw

(deel-) KA: .... de bloei in cultureel opzicht van de Republiek

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Wie was deze hoofdpersoon op de Nachtwacht?
En wat maakt hem tot een typische vertegenwoordiger van het Amsterdam toen?

Frans Hals: Huwelijksportret van Isaac Massa en Beatrix van Laen (1622)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

Verbind dit schilderij met het KA handelskapitalisme en begin wereldeconomie

Hoe past deze afbeelding bij het KA handelskapitalisme/begin wereldeconomie en wetenschappelijke revolutie?

0

Wereldeconomie 

Door de oprichting van de VOC en WIC ontstond er een wereldeconomie; er worden in Amsterdam goederen uit verschillende delen van de wereld verhandeld. 

De toenemende welvaart trok veel economische immigranten die de economische groei alleen maar versterken

Door enorme groei economie Republiek:

jaloerse buurlanden

• 1. Engeland: 
• - 'East-India Company' concurrent van VOC (1600)
  - India werd 'kroonjuweel' > Koh-i-Noor
  - EIC vormde de basis voor Brits Imperium
  - teelt van thee belangrijk
• - Act of Navigation (1651) >
  - Engelse Zeeoorlogen (1652-54  1665-67  1672-74  1780-84)

2. Frankrijk: 

Colbert > Mercantilisme

• Doel: bescherming eigen handel >
•  import verminderen, export vergroten:
  - invoerrechten heffen
  - export subsidiëren
  - havens voor schepen Republiek sluiten
• Compagnie francaise des Indes Oriëntales (1664)
• Geld nodig voor:
  - hofhouding koning
  - vele oorlogen

Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. slaven en guillotines
3. specerijen
4. graan en hout

De VOC verhandelde vooral

1. Slaven
2. Porselein en bloembollen
3. Kruiden
4. Specerijen

In welk jaar werd de VOC opgericht?

1. 1601
2. 1602
3. 1701
4. 1702

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indië Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Vergaan Onder Corruptie

Arbeid! Maken 6.1
Basis 3 4 7 8 10 11 12 en Verdieping 23 24 25 26