Biologie H5 par. 2 chromosomen HSX

• biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2,3

Hoofdstuk 5 par. 2

Chromosomen

Lesdoelen

Je kunt uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

Je kunt uitleggen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Je kunt uitleggen hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

Je kunt vertellen wat meiose is.

Je weet wat intersekse zijn inhoudt, zowel zichtbaar als niet zichtbaar.

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Menselijke cellen hebben dus 46 chromosomen.

Alleen de zaadcel en de eicel NIET!!

Ontstaan geslachtscellen

• Bij geslachtscellen worden cellen gevormd met 23 chromosomen
• De 23 chromosomenparen worden opgesplitst 
• Van ieder paar komt 1 chromosoom terecht in de geslachtscel

Geslachtscellen

Meiose                         

  Geslachtscellen hebben maar 23 chromosomen (de helft)

Dit komt door een speciale celdeling: meiose

De chromosomen in een lichaamscel van een vrouw

- 46 chromosomen

- 23 paar

Elk chromosomenpaar heeft dezelfde genen (informatie voor erfelijke eigenschappen)

1 chromosomenpaar. De twee chromosomen bevatten informatie voor dezelfde eigenschappen, op dezelfde plek. 
De informatie kan wel verschillend zijn, bv oogkleur groen en oogkleur bruin. (Het ene chromosoom van je moeder, de ander van je vader). Zo ontstaat variatie in genotypen.

Celdeling lichaamscellen

Een moedercel heeft 46 chromosomen.

Voor de celdeling verdubbelt dit, zodat elke

dochtercel evenveel chromosomen krijgt.

Geslachtschromosomen

XX=Meisje 

XY=Jongen

Een vrouw kan dus alleen maar een X-chromosoom doorgeven.

De man kan een X of een Y chromosoom doorgeven. 

Intersekse 1/4

Dit is een meisje met XY of een jongen met XX.

Gevolg: 

Mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken

OF: geslachtskenmerken van 1 sekse, met een mix van mannelijke en vrouwelijke chromosomen en/of hormonen

intersekse 2/4

Intersekse personen zijn geboren met mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken, bijvoorbeeld een niet volgroeide penis en een vagina-ingang of baarmoeder. Of iemand is geboren met een vulva en een grote clitoris die op een penis lijkt. 

Andere intersekse personen hebben wel de volgroeide geslachtskenmerken van 1 sekse maar een mix van vrouwelijke en mannelijke hormonen, chromosomen of genen. Dit kan gevolgen hebben voor secundaire geslachtskenmerken.

Intersekse 3/4

Aan een intersekse baby kun je niet altijd zien of het een jongetje of een meisje is. Vroeger bepaalden de ouders kort na de geboorte of deze een dochtertje of zoontje werd. Door operaties kregen intersekse babies een volledige vagina of penis. Nu wordt daarmee vaak gewacht tot een intersekse kind zelf kan bepalen wat het zijn wil.

Intersekse 4/4

De meeste intersekse personen voelen zich man of vrouw. Een kleiner aantal van hen voelt zich tussen mannelijk en vrouwelijk in. Of geen van beiden.

 

Net als andere mensen zijn intersekse personen homo, lesbisch, hetero, bi-, pan- of aseksueel. Intersekse is dus geen aparte seksuele voorkeur.

ENKELE 

VRAGEN

Er wordt een jongetje geboren.

De kern van een huidcel van hem bevat

1. 22 paar chromosomen + XX
2. 22 paar chromosomen + XY
3. 22 chromosomen + XY
4. 22 chromosomen + Y

Geslachtscel en Lichaamscel

• Je kan het verschil noemen tussen een lichaamscel en een geslachtscel 

Variatie in genotypen

Bij tijgers hebben zaadcellen 20 chromosomen. Hoeveel chromosomen hebben de oogcellen van tijgers?

Kern van cel P bevat 40 chromosomen.
Hoeveel chromosomen bevat cel 1 ?

1. 20
2. 40
3. 80

Vraag

1. Nùria is 7, haar broertje Stan is 4. 

Hebben zij hetzelfde genotype?

(Antwoord volgende sheet)

Antwoord

Nee.

Geen 2 eicellen zijn identiek

Geen 2 zaadcellen zijn identiek.

Vraag 

Jordy en Mariska krijgen een zoon. De ouders van Jordy en Mariska zijn de grootouders.

Van welke grootouder heeft de baby zeker geen geslachtschromosoom geërfd? + Leg uit. (opschrijven helpt!)

(Antwoord op volgende sheet)

Antwoord

Opa    Oma            Opa    Oma

XY         XX                 XY      XX

          I                                  I

Jordy                          Mariska

  XY                                   XX

                           I

                    ZOON XY

EINDE VRAGEN

Ongeslachtelijke
voortplanting

Geen geslachtscellen nodig
Bijvoorbeeld: stekken

Chromosomen

• Een mens heeft 23 paar chromosomen in iedere celkern van een gewone lichaamscel.
• De beide chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook dezelfde erfelijke eigenschappen. 
• Alleen kan de ínhoud van de erfelijke eigenschappen verschillen. 

Lesdoelen

Je kunt uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

Je kunt uitleggen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Je kunt uitleggen hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

Je kunt vertellen wat meiose is.

Je weet wat intersekse zijn inhoudt, zowel zichtbaar als niet zichtbaar.

EINDE