Onderzoeken: Medische beeldvorming

• Heelkundige verpleegkunde
• Secundair onderwijs

Onderzoeken: Medische beeldvorming

Inleiding

Medisch probleem: huisarts/specialist  - anamnese

                                                              - klinisch onderzoek

Diagnose?

Beeldvorming voor diagnose

                               passende behandeling

                               effect therapie controleren

                               pré-operatieve onderzoeken

Meest voorkomende onderzoeken

-Radiologische onderzoeken

-Nucleaire Magnetische Resonantie (NMR)

-Echografie

Wat is radiografie?

Wat is radiografie?

-maken van beelden mbv röntgenstralen

-röntgenstralen = RX-stralen = ioniserende stralen

-stralen:

                   met hogere energie die door lichaam kunnen dringen

                   kunnen celeigenschappen veranderen:

                   bij veelvuldig contact: verhoogd risico op celmutaties -> ontstaan                                                                       van ziekten (bv kanker) => Stralingshygiëne!!!

Bv röntgenapparaat, CT-scan

Wat is radiografie?

-afh van absorptievermogen laten weefsels stralen door

-Hoeveelheid stralen die door lichaam gaat(=uittredende   straling) wordt digitaal gemeten en omgezet naar beeld =       röntgenbeeld

°botweefsel -> houdt stralen tegen -> witte aftekening

°lucht, gassen en water -> laten veel stralen door -> zwarte aftekening

      FACE                      PROFIEL

                       vooraanzicht                                                                                          zijaanzicht

STRALINGSHYGIENE

Stralingshygiëne of stralingsprotectie

= reeks van maatregelen die men neemt om de hoeveelheid ioniserende stralen te beperken bij zowel de patiënt als de verpleegkundige.

                       Drie belangrijke basisregels

Stralingshygiëne

1. afscherming van röntgentoestel

2. afstand tot het röntgentoestel

3. minimale blootstellingsduur

AFSCHERMING VAN HET RONTGENTOESTEL

-stralen worden sterk tegengehouden door lood en beton

-loodafscherming in muur, vloer, plafond en deuren

-vpk achter loodglas tijdens onderzoek

-beschermingsmiddelen indien aanwezig tijdens de opname:

                                                        loodschort

                                                        loden halskraag

                                                        loden gonadenbescherming

AFSTAND TOT HET RONTGENTOESTEL

Hoe verder men van de stralingsbron verwijderd is, hoe kleiner de opgelopen dosis

MINIMALE BLOOTSTELLINGSDUUR

-Laagst mogelijke stralingsdosis door blootstellingsduur zo   kort mogelijk te houden

-Goede positionering waardoor geen extra blootstelling

-Persoonlijke dosimeter

Het gewone radiologisch onderzoek

Voorbereiding: - voorschrift arts

                        - niet nuchter

                        - gedeeltelijk ontkleden

                        - verwijderen juwelen

                        - diabetes?

                        - zwanger?

Het gewone radiologisch onderzoek

Verloop: - pijnloos

              - duur: ongeveer 5 à 10 minuten

              - niet bewegen tijdens RX opname

Nazorg: /

Contraststof

(laat röntgenstralen niet door = radio-opaak)

-organen, bloedvaten en afwijkingen onderscheiden van elkaar

Soorten:

-RX en CT: contraststof met Jodium

-Darmonderzoek: lucht (= natuurlijke contraststof) en     bariumsulfaat

-MRI: contrast met Gadolinium

Toedienen van contraststof

Intra-Veneus

Oraal

Rectaal

Vaginaal

Via zenuwstelsel door ruggeprik

In gewricht

Allergische reacties door contraststof

(onmiddelijk, soms laattijdig)

Mogelijke klachten: - hoofdpijn, grieperig gevoel

                                - misselijkheid, braken, buikpijn

                                - jeuk, urticaria

                                - hypertensie

                                - zwelling in de hals, bronchospasme

                                - shock

                                - ...

Het radiologisch onderzoek met contraststof

                                 RX SMD - RX dundarmtransit

- contrastvloeistof oraal

- NPO vanaf 4u voor onderzoek

dagen na onderzoek:

 - veel drinken (risico op obstipatie)

 - stoelgang mogelijks witte kleur

=> zv informeren en stoelgang observeren!!

Het radiologisch onderzoek met contraststof

                                                RX Colon

- contrast via sonde anaal

- voor onderzoek: restenarme voeding en laxeermiddelen (geen                                             voedselresten in darm)

              

- NPO vanaf 24u

Het radiologisch onderzoek met contraststof

                                          RX Arthrografie

- mbv fijne naald contrast in gewricht inspuiten (evt met medicatie)

- opsporen van scheur in gewrichtskapsel of pezen, kraakbeenletsels,         losse fragmentjes in gewricht

- vaak gevolgd door CT of NMR

Het radiologisch onderzoek met contraststof

   RX IVU (intraveneuze urografie) of RX IVP (intraveneuze pyelografie)

 - onderzoek van nieren en urinewegen

 - IV jodiumhoudende contraststof (uitgescheiden via nieren)

 - obstructie urinewegen opsporen, ligging van urinewegen ter                       voorbereiding op operatie

 - evt rx met contrast gevulde blaas + opnieuw rx na leegmaken van blaas

 - minstens 4u voor onderzoek nuchter

Het radiologisch onderzoek met contraststof

                                RX angiografie - RX flebografie

angiografie: slagaders zichtbaar mbv contrast via lies of pols

flebografie : aders zichtbaar mbv contraststof

Voorbereiding: - minstens 4u nuchter                                                                                  - geen bloedverdunning nemen                     

Nazorg: - minstens 10 min punctieplaats afdrukken + drukverband

              - enkele uren tot 24u bedrust (indien via lies)

              - veel drinken

Welke zijn de 3 belangrijke basisregels van stralingshygiëne?

Wat is de belangrijkste eigenschap van contraststof?

Noem 5 mogelijke klachten bij een allergische reactie op contraststof

Computertomografie of CT-scan

- mbv röntgenstralen lichaam gedetailleerd in kaart brengen

- tunnelvormig toestel aan beide uiteinden open

- röntgenbuis draait rond lichaam -> stralen opgevangen via detector ->       omzetten in 3D-beeld

- dwarse doorsnede van het lichaam

- evt met contraststof

CT - scan

Spiraal CT-scan

  - zeer snelle CT-scan

  - röntgenbron beweegt met 1 doorlopende spiraalvormige beweging             met constante snelheid rond lichaam

 - op zeer korte tijd dunne dwarsdoorsnede

 - bloedvaten of breuken van wervelkolom beter in beeld

 - scannen volume

 - duurt minder lang

CT - scan

Voorbereiding: - op voorschrift arts

                         - afhankelijk welke CT; 4u nuchter

                         - navragen risicofactoren bv astma, allergie, nierfunctie

                         - pijnloos (eventueel IV catheter voor contraststof)                                                                    - voldoende drinken dag voor OZ en dag zelf

                         - deels ontkleden 

                         - juwelen, metalen voorwerpen binnen te onderzoeken deel verwijderen

                         - sensor diabeten?

                         - zwanger?

CT - scan

Verloop: - duurtijd 10 à 15 minuten

              - langer indien voorbereiding met contrast

              - houding: meestal rugligging op onderzoekstafel

              - niet bewegen

              - evt even stoppen met ademen

              - steeds contact met vpk via intercomsysteem

CT - scan

 - professionele begeleiders en begeleiders van kinderen toegestaan in       onderzoeksruimte

 - indien contrast: mogelijks volgende normale symptomen:

                                                        °warmtegevoel

                                                        °plasdrang

                                                        °vieze smaak in mond

                                                        °kriebel in keel

CT - scan

Nazorg: - geen

             - indien contrastvloeistof advies geven om voldoende te drinken

Wat is het verschil tussen een RX opname en een CT-scan?

Juist / Fout

De zorgvrager moet steeds nuchter zijn voor een CT-onderzoek

Langs welke weg wordt contraststof uit het lichaam verwijderd?

Nucleaire Magnetische Resonantie (NMR)

 MRI: magnetische resonance imaging

 MR: magnetische resonantie

   - mbv sterke magneetvelden en radiogolven organen en                                weefsels gedetailleerd in kaart brengen

    - geen ioniserende stralen -> geen stralingsprotectie

    - evt met contraststof

NMR

 - zv ligt in smalle tunnel

 - mbv sterke magneetvelden en radiogolven signalen opwekken in               lichaam en omzetten naar afbeelding

 - doorsnede foto’s in alle richtingen mogelijk

 - probleem: claustrofobie; oplossing panoramische of open NMR

 - niet langdurig stil kunnen liggen

NMR

Voorbereiding: - op voorschrift arts

                        - evt kalmeringsmiddel voor OZ

                        - niet nuchter (uitz: NMR bovenbuik)

                        - vooraf vragenlijst invullen voor veilig en correct verloop

                        - deels ontkleden (opgelet met metalen sluitingen!

                        - sensor diabeten: navragen of deze verwijderd moet worden

                        - zwanger: arts beslist. Geen schadelijke effecten gekend, toch zeer                                           voorzichtig vnl eerste trimester van zwangerschap

                        - geen metalen voorwerpen dragen

                        - navragen allergieën
 

NMR

Verloop van onderzoek: - duur: 15 à 45 min

                                       - pijnloos, evt IV katheter bij contrast

                                       - zv informeren en begeleiden:

                                       - schuift in smalle tunnel

                                       - niet bewegen

                                       - sterk kloppend geluid -> evt hoofdtelefoon

                                       - alarmknop

                                       - in verbinding met vpk via intercom
 

NMR

- professionele begeleiders en begeleiders van kinderen toegestaan in        onderzoeksruimte

- indien contrast: mogelijks volgende normale symptomen:

                                                        °warmtegevoel

                                                        °plasdrang

                                                        °vieze smaak in mond

                                                        °kriebel in keel

Nazorg: geen, enkel bij gebruik contraststof advies om veel te drinken

NMR 

Contra-indicaties

- verschillend per ZH

- neurostimulator

- pacemaker

- middenoorimplantaat

- vaatclips

- geïmplanteerde insulinepomp

- metaalsplinters in oog of elders in lichaam

  ….

Welk onderzoek biedt de voorkeur voor een zwangere; een CT of een NMR?

Waarom?

Juist / Fout

Een tattoo is geen probleem tijdens een NMR

Welke kunnen normale symptomen zijn bij het toedienen van intraveneuze contraststof?

Echografie

 ultrasonografie = echotomografie = ultra sound

 - mbv ultrasone, onschadelijke geluidsgolven anatomische       structuren in beeld brengen

 - geluidsgolven weerkaatsen op harde en zachte structuren

 - sonde vangt gereflecteerde geluidsgolven op en computer     zet dit om in beeld

Echografie

 - transducer op huid

 - transducer in lichaam:

   geluidsgolven zijn gerichter, geen beïnvloeding van andere                         weefselstructuren 

    bv Trans-oesofagale echo, vaginale echo,....

- echobeeld: twee- of driedimensionaal

Echografie

Voorbereiding: - op voorschrift van arts

                        - niet nuchter (uitz: echo bovenbuikorganen)

                        - deels ontkleden afh van te onderzoeken lichaamsdeel
Verloop: - duur: 10 à 15 min

              - gel (contactvloeistof) op huid en wrijft met de sonde over het                     te onderzoeken deel. Arts kan beeld direct bekijken

              - pijnloos, mogelijks onaangenaam gevoel op gevoelige plaats

              - professionele begeleiders en begeleiders van kinderen                              toegestaan in onderzoeksruimte

 onderzoeksruimte

 

Echografie

Nazorg: - geen

              - eventueel verwijderen contactvloeistof

Wat is een belangrijk voordeel voor de arts (en dus ook voor de zorgvrager) bij een echografie?