Herhalen H6

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Planning vandaag

6.1 + 6.2 herhalen

Pauze

6.3 + 6.4 herhalen

H6 

Zwijgen of praten

Speltheorie

We gebruiken in de economie vaak economiespellen om een echte situatie in theorie na te bootsen.

Dit heet speltheorie.

Het gaat dan om situaties waarbij  wat de ene partij doet, invloed heeft op de andere partij.

Het gevangenendilemma

Het gevangenendilemma (prisoners dilemma) is een klassiek voorbeeld uit de speltheorie.

Het gevangenendilemma is een denkbeeldig probleem waar gevangenen tegenaan zouden kunnen lopen. 

Als je kiest voor eigen belang, is dat niet altijd de optimale uitkomst.

Prijzenoorlog

Supermarkten willen met behulp  van lage prijzen klanten aantrekken.

Zo kan en oorlog ontstaan waar eigenlijk alleen de klant het meeste profijt van heeft. 

Zelfbinding of Samenwerking

In Nederland mogen bedrijven geen afspraken met elkaar maken om de concurrentie te beperken (geen prijsafspraken, geen Kartel vormen).

Bij zelfbinding maakt een bedrijf zelf van tevoren bekend wat het gaat doen bij een dilemma!

In het gevangenendilemma ontstaat een uitkomst die uiteindelijk

1. voor 1 iemand het gunstigst is
2. voor beiden personen het gunstigst is
3. voor beiden personen niet het gunstigst is

Wat is de uitkomst (evenwicht)?

1. Beide geen uitverkoop
2. Boerkoel wel, Van Erp geen uitverkoop
3. Van Erp wel, Boerkoel geen uitverkoop
4. Beide wel uitverkoop

Is dit een gevangenendilemma?

1. Ja
2. Nee

Een prijzenoorlog houdt in het kort in:

1. Bedrijven verhogen steeds de prijzen
2. Bedrijven verlagen steeds de prijzen
3. Prijzen stijgen meer dan inflatie
4. Landen beperken import goedkope producten

Wat is zelfbinding?

1. Het bedrijf bind klanten aan zich
2. Het bedrijf zorgt is zelf gebonden zijn aan een prijs
3. Het bedrijf volgt de prijs van een concurrent
4. Een bedrijf maakt van te voren via de media bekend wat het gaat doen met bijvoorbeeld de prijs van de producten

Een kartel heeft als doel om ...

1. concurrentie te vergroten
2. concurrentie te verminderen
3. te hoge prijzen tegen te gaan

Paragraaf 6.2

LES 1

Het ene goed is het andere niet

Type goederen

Goederen kunnen worden ingedeeld op basis van twee criteria:

1. Wel of niet splitsbaar:
   Appels kun je wel verkopen aan een individu, straatverlichting niet.
2. Wel of niet rivaliserend:
   Als ik een appel opeet kun jij die niet meer opeten. Als ik gebruik maak van een lantaarnpaal kun jij dat ook nog.

Type goederen

1. Individuele goederen:
   Splitsbaar & rivaliserend
2. Collectieve goederen:
   Niet splitsbaar & niet rivaliserend
3. Quasi collectieve goederen:
   Hebben 1 van beide kenmerken of individuele goederen die toch door de collectieve sector worden aangeboden 

Individuele goederen

Deze goederen zijn verhandelbaar via de markt, er is een prijs voor vast te stellen. Je kunt het alleen krijgen als je er voor betaalt

Collectieve goederen

Dit zijn goederen die door de overheid geleverd worden en voor iedereen beschikbaar zijn.

Quasi collectieve goederen

Individuele goederen die door de overheid geproduceerd worden (semicollectieve goederen) 
Bijvoorbeeld  prive onderwijs, OV

Door wie worden collectieve goederen geleverd?

1. bedrijven
2. particulieren
3. overheid
4. buitenland

Wat zijn voorbeelden van semi-collectieve goederen?

1. onderwijs - ziekenhuis
2. huisarts - rechtspraak
3. brandweer - straatverlichting
4. snelweg - electriciteit

Een voorbeeld van een collectief goed is:

1. Autosnelweg
2. Bibliotheek
3. Concert
4. Dijk

quasi-collectieve goederen zijn individuele goederen

1. juist
2. onjuist

Paragraaf 6.3

Wie heeft er profijt van

Belangen

Een collectief belang = een beslissing waar iedereen een voordeel bij heeft. Dit is hetzelfde als het algemeen belang.  

Een individueel belang = een beslissing waar alleen jij een voordeel bij hebt.

Collectieve sector

Alle goederen en diensten die de collectieve sector levert zijn voor iedereen bestemd. 

De collectieve sector streeft niet naar winst.

Bijvoorbeeld: Ziekenhuizen, politie, scholen.

Particuliere sector

De particuliere sector bestaat uit bedrijven en burgers.

Bedrijven in de particuliere sector streven naar winst.

Externe effecten

Extern effect: 

effect als gevolg van 

productie en consumptie --> 
Niet bij de prijs inbegrepen.

Negatieve externe effecten &  

positieve externe effecten

Positieve externe effecten

Onderwijs heeft positieve externe effecten , d.w.z. de hele maatschappij profiteert. Dit noemt men maatschappelijke opbrengsten. 

Deze bestaan bijvoorbeeld uit: hoger BBP, meer technologische vooruitgang, minder criminaliteit, etc.

Negatieve externe effecten

Gevolgen voor anderen (externen) die niet in de verkoopprijs meegerekend zijn, noemen we externe effecten. 

Denk aan de overlast (herrie, vervuiling) van vliegverkeer: 

de passagiers betalen alleen voor de vlucht zelf (gebruik vliegtuig, kerosine, personeel, enz) en dus NIET voor deze negatieve externe effecten

Wat hoort niet bij de inkomsten uit de collectieve sector?

1. Belasting
2. Niet belasting ontvangsten
3. premie sociale verzekering
4. Netto loon

Wat is de collectieve sector?

1. de 1e en de 2e kamer
2. de overheid en de ZBO's
3. het rijk, de provincies en de gemeentes
4. de overheid en de BSO's

in welke sector zitten de leraren?

1. de publieke sector
2. de collectieve sector
3. geen bepaalde sector
4. de particuliere sector

Wat is GEEN gevolg van externe effecten?

1. Prijs verandert
2. Maatschappelijke kosten stijgen
3. Negatieve invloed op milieu

Wat zijn externe effecten?

1. Gevolgen van de producten van goederen
2. Gevolgen voor het milieu door het produceren van producten
3. Gevolgen voor het milieu door productie van producten maar geen gevolg voor de prijs van dit product
4. Geen van de alle goed

Wat is geen voorbeeld van een extern effect?

1. Rommel na het concert in de ZiggoDome
2. Bouw van een nieuw stadsplein
3. Rommel na een wedstrijd van FCT buiten het stadion
4. Uitstoot van de fabriek van Tata-steel

Paragraaf 6.4

Welke afspraken maak je over loon

Arbeidsovereenkomst

                    Afspraak tussen   werkgever en werknemer.
- Functie
- Proeftijd
- Loon
- Arbeidstijd
- Vakantie
- Vakantiegeld
- Opzegtermijn

Arbeidsovereenkomst

Individueel

Collectief

• Een omschrijving van jouw baan en de daarbij horende voorwaarden
• primaire voorwaarden - loon en werktijden
• secundaire voorwaarden - niet altijd in geld (vb. vakantie, auto, laptop)

• Collectieve Arbeidsovereenkomst ( CAO)
• vakbond : komt op voor belangen van werknemers
• werkgeversorganisatie 
• bedrijfstak / branche

Centraal Akkoord

Bij een Centraal Akkoord onderhandelen de werkgevers- en werknemerscentrales met de regering. 

Bij de CAO overleggen werkgevers en vakbonden.

Algemeen verbindend verklaren

De minister kan / zal een akkoord tussen vakbonden en werkgevers(organisaties) algemeen verbindend verklaren.

Daarmee gelden de afspraken van het akkoord voor iedereen binnen de betreffende CAO (vb. politie, onderwijs, zorg enz.).

Een arbeidsovereenkomst is een

1. afspraak tussen de werkgever en werkgever.
2. papier waarop staat hoeveel pauze je hebt.
3. diploma om te mogen werken.
4. document met de arbeidstijden.

Een arbeidsovereenkomst wordt afgesloten tussen

1. vakbond en werkgever
2. vakbond en de regering
3. vakbond en de werknemer
4. werkgever en werknemer

Wat staat er NIET in een arbeidsovereenkomst?

1. werktijden
2. loon
3. pensioen-afspraken
4. vakantiedagen

Wat staat er in een collectieve arbeidsovereenkomst?

1. Hoeveel uren je gaat werken
2. Op welke afdeling je gaat werken
3. Hoeveel vakantiedagen je hebt
4. Wie je leidinggevende is

Aan het werk

Herhaling + plusopdrachten maken

Klaar? Ander vak