Les 6: Het journaal van Bontekoe

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom H4E!

• Ga zitten volgens de plattegrond. 
• Pak je spullen erbij: leesboek, etui, Nieuw Nederlands en schrift
• Oortjes uit en in de tas

Nederlands havo 4

Literatuurgeschiedenis

Ik kan de hoofdlijnen schetsen van de literatuur in de renaissance.

Ik kan Het journaal van Bontekoe in een cultuurhistorisch perspectief plaatsen.

Periodes

middeleeuwen (500-1500)

renaissance (1500-1700)

verlichting (1700-1800)

romantiek en realisme (1800-1900)

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

• middeleeuwen: focus op God, het geloof, leven na de dood.
• renaissance: verandering - rationeel denken

           - aarde niet plat maar rond (Copernicus)

           - Columbus ontdekte Amerika 

           - boekdrukkunst

• geschiedeniscanon: Tijdvak 5 'de tijd van ontdekkers en hervormers'
  

          - men ging zich meer richten op leven op aarde

          - idee van de mens veranderde > 'homo universalis'

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

Renaissance (renaître = opnieuw geboren worden)

• wedergeboorte van de mens 
• belangstelling voor cultuur uit de klassieke oudheid

Literatuur 'ter leering ende vermaeck'

• in de kluchten (soort kort toneelstuk) vooral 'vermaeck''
• in de komedies vaak een wijze les 
• toneelstukken, liederen, gedichten: opvoedkundige boodschap

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

Late middeleeuwen: kritiek op Rooms-Katholieke Kerk

• schande van de rijkdom van de geestelijkheid
• ergernis over de handel in aflaten 

Gevolg: reformatie o.l.v. Maarten Luther

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

 Gouden Eeuw (17e eeuw)

• 1602: oprichting Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC)
• verdragen sluiten, oorlog voeren, veroverde gebieden besturen
• handel leidde in Nederland tot toenemende welvaart

Tijd van regenten en vorsten

• handelsreizen brachten ook veel kennis van nieuwe culturen
• reisverhalen (Het Journaal van Bontekoe)

Journaal van Bontekoe

Journaal van Bontekoe

• Willem Ysbrantsz Bontekoe (1587 - 1657) schipper vanaf zijn 20e. 
• voer naar Frankrijk, Oostzeegebied, Noord-Rusland, Spanje, gevangengenomen door zeerovers.
• In 1618 in dienst bij VOC naar de Oost 
• Het schip was zelfvoorzienend, buskruit, zilverstukken, 9 maanden.
• scheepsjournaal: logboek van reis verplicht
• in 1646 Bontekoes 'journaal' als boek uitgegeven en aangepast tot spannend verhaal

Opdracht

• Ga naar https://litlab.nl/staaltje/staaltje-8/
• Maak de opdracht in tweetallen

• Klaar?

Vul je samenvatting aan met Wilhelmus en Bontekoe.

litlab.nl

Antwoorden Bontekoe

1 : ons te machtig werd= we het niet meer aankonden; beraadslagen=overleggen; noch = ook niet; schaamdeel=gedeelte van het lichaam waar geslachtsdeel zit.

2: uitbeelding= een beeld dat van iets gemaakt is of bestaat; voorstelling= idee dat je over iets of iemand hebt; achterliggende werkelijkheid= niet het woord of beeld waarmee die werkelijkheid wordt uitgebeeld, maar de werkelijkheid zelf.

3: hier maken de leerlingen een zo volledig mogelijke lijst van alle woorden die Bontekoe gebruikt voor zijn bemanningsleden en voor de inwoners van het eiland: van hun uiterlijk, gedrag, geluiden etc.

Antwoorden Bontekoe

4: De woorden die Bontekoe voor de anderen gebruikt, maken van de bemanning verstandige mensen (ze overleggen, beraadslagen, denken na over wat ze doen. Ze voeren wat ze doen ook nauwkeurig uit: bekijken de koers, het landschap etc. Het beeld van de bemanning is dus dat ze weldenkend zijn. De eilanders brengen zaken naar de zeelieden toe (zijn dus dienend). Ze maken geluiden als beesten (zijn dus dierlijk). Ze drinken zonder dat ze idee hebben hoe een beker/schaal te gebruiken (zijn dus onbeschaafd), en doen wilde dingen als ze gedronken hebben (zijn dus ongeremd). Ze dansen als ze muziek horen (ook dat is ongeremd), en blijken niet de god van de zeelieden te kennen (zijn dus onwetend). In deze passages beschrijft Bontekoe zijn eigen bemanningsleden vrijwel niet, maar hij suggereert wel dat er contrast is: het valt hem op dat de eilanders dienend, dierlijk, onbeschaafd, ongeremd en onwetend zijn.

Antwoorden Bontekoe

5: Daarmee blijft hij binnen het beeld dat men toen van de Ander in het Oosten had: omdat die Ander minder beschaafd was, was het begrijpelijk dat de Ander de westerling diende. Dat de Ander de ware God niet kende, werd ook vaak aangehaald als verklaring/reden voor deze manier van kijken.

6: In die advertentie zie je veel terug. Bijvoorbeeld: de westerling is de buitenstaander die op bezoek komt bij de Ander, de Ander is druk in de weer om eten te maken voor de westerling, en de westerling becommentarieert het doen en laten van de Ander zonder werkelijk met ze in gesprek te gaan.

Huiswerk

Donderdag 28 november:

• Leesboek 2 mee
  
• Samenvatting aanvullen met 'Wilhelmus' en 'Bontekoe'