4.1 Indeling van de levende natuur

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 Evolutie

Leerdoelen 4.1 Indeling van de levende natuur

• Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Geschiedenis van het leven op aarde

Precambium (7% zuurstof in atmosfeer)

• 4,6 miljard jaar geleden: ontstaan aarde
• 3,8 miljard jaar geleden: eencelligen
• 670 miljoen jaar geleden: meercelligen 

Paleozoïcum

• 542 miljoen jaar geleden: gepantserde dieren, geleedpotigen, stekelhuidigen en vissen -> fossielen
• 400 miljoen jaar geleden: eerste landplanten en daarna geleedpotigen
• 350 miljoen jaar geleden: gewervelden (amfibieën), eerste planten met vaatbundels en reptielen en insecten
• 250 miljoen jaar geleden: eerste zaadplanten

Binas tabel 94A

Geschiedenis van het leven op aarde

Mesozoïcum

• Reptielen (eerste gewervelde landdieren), niet meer afhankelijk van water voor de voortplanting (eieren in schaal = geen uitdroging) en de Sauriërs (eerste zoogdieren en vogels = warmbloedig)

Cenozoïcum

• Langdurige klimaatverandering na een meteorietaanslag = verdwijning Sauriërs
• Zoogdieren en vogels konden zich verder ontwikkelen
• 5 miljoen jaar geleden: oudste fossielen met menselijke kenmerken

Kortom: ENORME BIODIVERSITEIT

Binas tabel 94A

Welke aanpassingen hebben planten en dieren nodig om vanuit de zee het land op te kunnen?

Bedenk hoe het uitsterven van de Dino's de weg vrij maakte voor de evolutie van zoogdieren (bijvoorbeeld vogels)

Wat zouden evolutionaire voordelen kunnen zijn van meercelligheid ten opzichte van eencelligheid?

Ontstaan van organische stoffen

Anorganische stoffen: CO, CO2, H2O, NaCl, O2 (klein, eenvoudig, komt voor in levenloos en levend)

Organische stoffen: bevatten C, H, O, N, P en S (groot, ingewikkeld, afkomstig van organismen) -> bijvoorbeeld C6H12O6 = glucose

Allereerste levensvormen (fossielen)

Prokaryoten (1,4M): eencellige organismen met kringvormig DNA-molecuul dat los in het cytoplasma ligt (zonder celkern of andere zichtbare organellen)

• Anaeroob: konden uitsluitend leven in een milieu zonder zuurstof
• Heterotroof: verkregen energie uit de opname en afbraak van organische stoffen uit de oersoep (kunnen dus zelf niet organische stoffen uit anorganische stoffen maken voor voedsel en bouw)

Cyanobacteriën/blauwalg (2,8M): 

• Autotroof: zelf in staat tot fotosynthese (anorganisch -> organisch)
• Produceerden zuurstof = atmosfeer rijker + anaerobe levensvormen vergiftigd (2M)
• Ontstaan eerste aerobe heterotrofe bacteriën: zuurstof gebruiken om opgenomen energierijke organische stoffen af te breken

Binas tabel 78

ENDOSYMBIOSETHEORIE: ontstaan van eukaryoten (cellen met een celkern, dubbele membranen en organellen) binas tabel 94C

Indeling op basis van verschil in bouw ribosomen

• Prokaryoten: bacteriën en archaea -> eencelligen met ribosomen, maar zonder celkern of andere door membranen begrensde organellen 

Verdere indeling bacteriën op basis van: biochemische reacties in de cel, bouw DNA en bouw celwand

• Archaea: kunnen overleven in extreme milieuomstandigheden, nauwer verwant aan eukaryoten dan prokaryoten (eiwitten celwand)

• Eukaryoten: schimmels, planten, dieren -> cellen met celkern, dubbele membranen en celorganellen

Binas tabel 92A+B

Indeling in domeinen

Enorme biodiversiteit: verscheidenheid aan organismen (1,5M)

Taxonomen beschrijven, ordenen en benoemen groepen organismen.

Systematici onderzoeken en beschrijven de verwantschap op basis van gemeenschappelijke afstamming, op basis van:

• uiterlijke kenmerken
• cellen (morfologie)
• moleculaire eigenschappen (bouw van membranen/ eiwitten/ DNA)

Zie links indeling op basis van microscopisch zichtbare eigenschappen. (Binas tabel 79A +79B + 79C)

Taxonomie

Rijk - stam - klasse - orde - familie - geslacht - soort

• Tijger: dier - gewervelden - zoogdieren - roofdieren - katachtigen - panter - tijger

Wetenschappelijke naam (Linnaeus) = Geslacht + soort

• Madeliefje: Bellis perennis L.

Leerdoelen 4.1 behaald???

• Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Het huiswerk

Bestudeer blz. 176 t/m 181.

Maken + nakijken opdr. 1 t/m 10.