les 2 LITERATUURGESCHIEDENIS DE VERLICHTING, Laagland 10 vwo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

DE ACHTTIENDE EEUW

DE VERLICHTING

Cursus 10 Laagland, les 2

Programma vandaag

• Gelukt met hw + samenvatting cursus 10 + jullie vragen over de stof?
• Vragen?
• Loopt het met keuze boeken? (nu van vier leerlingen gekregen, vergeet niet op te geven vóór de volgende les!)
• Huiswerk
• Lesdoel vorige en deze les
• Keuze: meedoen op de gang / in de les
• Uitleg litteraire genres
• Bespreken / nakijken huiswerk

Huiswerk voor ma. 7 december

• Maak opdracht 2 en opdracht 3 cursus 10 uit het werkboek van Laagland (v.a. p. 94)
• Maak je samenvatting van cursus 10 Laagland (theorieboek) helemaal af
• Neem mee naar de les: je schrift, je theorie- en werkboeken

Lesdoel

• Lesdoel vorige les: leren kennen van achttiende eeuw: historische, filosofische en culturele context
• Lesdoel vandaag: kennismaken met de belangrijkste litteraire genres uit de achttiende eeuw en inkijkje krijgen in de hoofden van de achttiende eeuwers:  waarom waren deze genres belangrijk voor hen?

Even checken

1. Leg beide Laaglandboeken op tafel op tafel
2. Leg je schrift op tafel, open bij de opdrachten die je voor gisteren als hw had en die je gisteren tijdens de lestijd moest maken
3. Terwijl ik langskom voor controle, begin je alvast aan het hw voor maandag

Keuze les / gang

• Advies: doe in de les mee
• Je mag eventueel op de gang, onder de volgende voorwaarden:

1. Je wacht tot ik Som heb ingevoerd en heb gecontroleerd of je je hw hebt gemaakt en je spullen bij je hebt en je noteert daarna ZELF  je naam op het bord
2. Je bent er zelf voor verantwoordelijk dat je goed voorbereid bent op de toets (tw 2)
3. je stoort anderen niet en je draagt een mondkapje
4. je blijft bij het lokaal in de buurt (als ik op de gang kijk, wil ik je kunnen zien. Is dat niet zo, dan zet ik je alsnog op 'absent')

Om eventueel thuis te kijken

Schooltv: Durf te denken

DE VERLICHTING

• geeft de literatuur weer een nieuwe impuls
• ook wel rationalisme genoemd
• vrijheid, gelijkheid en broederschap
• iedereen gelukkig
• ratio brengt verlichting in de duisternis van 
   maatschappelijke wantoestanden

DE VERLICHTING

• De rationalisten willen de maatschappij veranderen en dus invloed uitoefenen op de openbare mening
• Daarom schrijven zij vooral voor de burgerij die zij tot een democratischer levenshouding willen inspireren door middel van hun tijdschriften.

literaire uitingen in de 18e eeuw

• essay of betoog
• zedenblijspel
  
• spectatoriaal geschrift
• kinderliteratuur
• imaginaire reisververhalen
• briefroman
• sentimentalisme

literaire uitingen in de 18e eeuw: zedenblijspel

Het zedenblijspel is een toneelstuk
waarin de opvattingen en gewoontes
van een bepaalde tijd op de hak
worden genomen.

Pieter Langendijk

• komt uit Haarlem
• schrijft blijspelen en kluchten
• bespot allerlei vormen van bedrog
• "Het wederzijds huwelijksbedrog".

DE VERLICHTING: spectatoriale geschriften

• In Nederland trekt
   vooral Justus van Effen
   de aandacht met zijn
   tijdschrift
  "De Hollandsche Spectator"

literaire uitingen in de 18e eeuw

Het spectatoriaal tijdschrift behandelt allerlei vraagstukken op het gebied van godsdienst, politiek, literatuur etc.

Het is bedoeld voor een breed publiek.

DE VERLICHTING: kinderliteratuur

• de opvoeding van het kind is belangrijk
• geen onderdanigheid maar vrijheid
• in navolging van Jean-Jacques Rousseau
• Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
• En zeker Hiëronymus van Alphen

Hiëronymus van Alphen

• "Proeve van kleine gedigten voor kinderen"
• Moderne opvoeding
• Het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan
• Geen dwang
• Vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring
• Het bekendste versje is "De Pruimenboom".

DE VERLICHTING: imaginaire reisverhalen

• Enorm populair
• Reis naar een denkbeeldig land
  
• Mogelijkheid tot kritiek op eigen land en tijd
• En zich te verschuilen achter: 'neeeee, gaat over iets hééél anders....'

DE VERLICHTING: (brief)romans

• Niet alleen amusement
• Maar veel aandacht voor psychologische verdieping personages
  
• Zedenroman
• Briefvorm versterkte illusie van echtheid

Betje Wolff en Aagje Deken

• Ze schrijven samen de"Historie van mejuffrouwSara Burgerhart"
• Briefwisselingsroman
• Accent ligt op de vrijheid
• Geschreven met humor

Tot slot

• Duidelijkwelke litteraire genres in achttiende eeuw belangrijk waren? En ook waarom zo belangrijk voor achttiende eeuwer?
• Vragen?
• Nakijken (nakijkbladen) en a.h. werk met huiswerk voor maandag 

1. Maak opdracht 2 en opdracht 3 cursus 10 uit het werkboek van Laagland (v.a. p. 94) 
2. Maak je samenvatting van cursus 10 Laagland (theorieboek) helemaal af 
3. Neem mee naar de les: je schrift, je theorie- en werkboeken

DE VERLICHTING: sentimentalisme

• Rond 1770 begint het gevoel weer een belangrijke plaats 
   in te nemen naar de buitenlandse voorbeelden van
• Goethe en Rousseau
• ook hier zijn Betje Wolff en Aagje Deken belangrijk
• deze gevoelsstroming wordt gezien als voorloper
   van de romantiek
• Als reactie op het verstandelijke: overgevoeligheid
• Rhijnvis Feith: Julia (1783)

Betje Wolff

Ze is een domineesvrouw.

Ze voelt zich aangesproken door
Rousseau die de vrijheid hoog in
het vaandel heeft staan.

Ze gaat schrijven.

Ze heeft hele andere ideeën dan van

een domineesvrouw wordt verwacht. 

Betje Wolff

Ze verdedigt in "De menuet en de domineespruik" een ouderling die op de bruiloft van zijn dochter een menuet

heeft gedanst tot grote ergernis van de strenge christenen.

Ze maakt ze belachelijk door de spot te drijven met de pruiken die predikanten dragen. Dat mag namelijk ook niet.

Hoe stout is een menuet eigenlijk?