H12.2 Stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H12.2 Stambomen

Leerdoelen

• Je weet hoe je een stamboom moet aflezen
• Je kunt vanuit de stamboom de genotypen van de familieleden vinden en deze noteren

 Oefenopgave 1

• Bij cavia’s is de aanleg voor zwart haar dominant over die voor wit haar. Twee cavia’s (heterozygoot voor deze aanleg), worden met elkaar gekruist. Hoe groot is het percentage nakomelingen in de F1 dat wit haar zal hebben? 
  
  
• Maak nu een kruisingsschema
  

Oefenopgave 2

• Krullend haar (A) is dominant boven stijl haar (a).
• Wat is het fenotype van generatie F1 bij de kruising; 

P: Aa x aa?

Werk deze kruising uit met een kruisingstabel en geef het antwoord op de vraag.

Stambomen

Regels:

Vierkantjes = mannen

Cirkels = vrouwen

Een stamboom wordt van boven naar onderen ‘gelezen’.

Eigenschappen binnen een familie vast leggen 

Stambomen 

Uit een stamboom kun je vaak afleiden welk allel dominant is en welk recessief

Genotypen afleiden uit fenotypen in de stamboom

Één dochter is gekleurd en heeft dus een afwijkend fenotype

• Wat zegt dit over het genotype van de ouders?
  
• Welk genotype moet de dochter hebben?
  
• Welke genotypen zouden de andere kinderen kunnen hebben?
  

Uitwerking stamboom

• Dochter heeft als enige een ander fenotype => dat moet wel homozygoot recessief zijn dus aa
• Ouders moeten wel drager zijn van het recessieve allel =>  de ouders zijn heterozygoot Aa want ze hebben niet het recessieve fenotype
• Van de andere kinderen weet je alleen zeker dat ze ten minste 1 dominant allel hebben want ze hebben niet het recessieve fenotype

Zie deze stamboom, kan je afleiden welke eigenschap dominant is?

1. Ja, zwart
2. Ja, wit
3. Nee, niet af te leiden

Zie deze stamboom. Allelen worden aangeduidt met de letter B/b
Kan je hieruit afleiden wat het genotype is van nummer 2?

1. Ja, dat is BB
2. Ja, dat is Bb
3. Ja, dat is bb
4. Nee

In de afbeelding is een stamboom gegeven van een familie waarin taaislijmziekte (CF) voorkomt.

Bij taaislijmziekte is het slijm in de luchtwegen en in de afvoerbuizen van klieren taaier en dikker dan normaal. Dat kan leiden tot chronische longinfecties waardoor de longen steeds slechter gaan functioneren. CF wordt veroorzaakt door een recessief allel. Ongeveer één op de twintig personen bezit dit allel.

Stambomen

- Is CF dominant of recessief? Waar kan je dat uit afleiden?

- Geef de genotypen van alle personen. Als er meerdere mogelijkheden zijn, geef ze dan allemaal.

Erfelijkheidsvoorlichting

Als je weet dat er een erfelijke aandoening in de familie voorkomt kan je een erfelijkheidsonderzoek laten uitvoeren.

• Als er een aandoening voorkomt in de familie, maar je hebt deze zelf niet, dan kan je drager zijn. Je bent dan heterozygoot (Aa).

Voorbeeld; 

Marlous en Stefan willen graag kinderen. In de familie van Marlous komt CF voor. 

Ze gaan naar een centrum voor erfelijkheidsvoorlichting. Daar maken ze een stamboom.

Marlous en Stefan beide drager en toch zwanger? > Prenataal onderzoek (H11)

Huiswerk

Maken opdracht 13 t/m 21