1.2 Nederland als koloniale mogendheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nederland als koloniale mogendheid

Doel van de les

- Antwoord geven op de vraag; Waarom en op welke wijze breidde Nederland in de negentiende eeuw zijn aanwezigheid Nederlands-Indië verder uit?

-Je leert de betekenis van de begrippen: Java-oorlog, Cultuurstelsel, Multatuli, Agrarische Wet, modern imperialisme, KNIL, Atjehoorlog, Ethische Politiek.

Wat weten jullie nog over de kolonie Nederlands-Indië?

VOC

• in 1799 ging de VOC failliet. De bezittingen van de VOC werden van de Nederlandse staat:

NEDERLANDSE HANDELSMAATSCHAPPIJ

Kostenpost Nederlands-Indië

• Bestuur op Java kwam in opstand tegen de bemoeizucht van de Nederlanders. 
  
• Opstand van prins Diponegoro groeide in 1825 uit tot oorlog. 
  
• De Java-oorlog (1825-1830) kostte NL heel veel geld.
  

Prins Diponegoro geeft zich over. Is dit een Nederlandse of Indonesische plaat denk je?

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Laat de leerlingen onderzoeken welke producten het meest voorkwamen.

Maak bijvoorbeeld een top 5.

Gevolgen voor Java

Verdienen meer door plantloon en kopen spullen uit Nederland, MAAR...

• De beste grond moest voor het Cultuurstelsel worden gereserveerd.

• 1/5e van het land moest voor de Nederlanders worden verbouwd
  (koffie, suiker, thee, tabak, indigo).
  
  
• Hongersnoden
  

Gevolgen voor Java

• Javaanse boeren moeten 66 dagen werken voor de Nederlanders (herendiensten), bijvoorbeeld wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen.

• De Javaanse vorsten (Regenten) krijgen cultuurprocenten. Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten. Gevolg: uitbuiting.
  

Max Havelaar

• Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker.

• Belangrijkste protest tegen het Cultuurstelsel.
  

Cultuurstelsel 

1830-1870

• Nederland verdient veel geld met het Cultuurstelsel.
  'Batig slot' = 30% totale inkomsten.
  

• Liberalen willen niet dat de overheid zich met de handel bemoeit (want vrije economie is het beste). 

• 1870: Cultuurstelsel beëindigd. 

De Agrarische Wet  1870

Particuliere ondernemers mogen in Ned.-Indië plantages opzetten.

(dus niet meer alleen de overheid van NL).

1830; Oprichting KNIL

Nederlands imperialisme 

• Nederlandse versie van het modern imperialisme.
  

• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) beschermt plantage-eigenaren.
  

• Begint met de harde acties na aanval op KNIL (1894: Lombok).

Generaal van Heutsz

Het repeteergeweer

Het KNIL handhaaft gezag!

Atjehoorlog

(1873-1914)

Oorlog in Atjeh!

Atjehoorlog

Piraten uit Atjeh vielen schepen aan.

1873: KNIL valt Atjeh aan.

30 jaar strijd, 100.000 doden.

Van Heutsz krijgt Atjeh in handen d.m.v. veel geweld.

Ethische politiek

• Ontstaat rond 1900 in Nederland.

• Nederland wil iets terugdoen voor de uitgebuite Indonesische bevolking (Ereschuld).

• Beschaving en cultuur bij brengen.

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië.

• Irrigatie aanleggen voor betere oogsten.

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden.

• Verbetering gezondheidszorg.

De gevolgen van beter onderwijs

• Sommige Indonesiërs gingen in Nederland studeren;
  

• ..en leren daar over vrijheid en democratie.
  

• Gevolg: ontstaan nationalisme in Nederlands-Indië.

• Let op: Ook in andere kolonies ontstaat nationalisme.

Welke producten werden in het Cultuurstelsel verbouwd?

1. koffie, thee en indigo
2. specerijen, tabak en indigo
3. koffie, thee en specerijen
4. tabak, koffie en zout

Hoe groot was het percentage dat de boeren van hun land moesten gebruiken voor het Cultuurstelsel?

1. 20
2. 30
3. 40
4. 50

Goed of fout?
Het Cultuurstelsel werd in heel Nederlands-Indië
ingevoerd.

1. Goed
2. Fout

Op welk eiland werd het Cultuurstelsel ingevoerd?

1. Sumatra
2. Java
3. Bali
4. Molukken

Goed of fout?

In het Cultuurstelsel draaide het om de levering
van cultuurproducten aan de Nederlanders.

1. Goed
2. Fout

Goed of fout?

De boeren waren erg blij met de cultuurprocenten.

1. Goed
2. Fout

Op welke manier gingen de Nederlanders met het bestuur van Java om?

1. Ze ontsloegen de meeste vorsten en zetten er nieuwe Javaanse vorsten voor in de plaats.
2. Ze ontsloegen de meeste vorsten en zetten er nieuwe Nederlandse ambtenaren voor in de plaats.
3. Ze lieten het grotendeels intact en plaatsten er een Nederlands bestuur naast en boven.
4. Ze haalden het hele inheemse bestuur weg en plaatsten er een Nederlands bestuur.

Welk beroemde boek vormde de grootste kritiek op het Cultuurstelsel?

1. Multatuli
2. Max Havelaar
3. Eduard Douwes Dekker
4. Ethische Politiek

'Minder overheidsbemoeienis' past bij:
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. liberalen
2. Ethische Politiek
3. modern imperialisme
4. Agrarische Wet

Hoe luidde de volledige naam van het leger in Nederlands-Indië?