12.1 Eigenschappen doorgeven [voorkennis]

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom

boek + laptop pakken

Planning

Hoe gaat het? Update..

Planning

De biologielessen

Biologie! waar waren we gebleven?

Wat heb je bij je

Laptop + lader
Flexboek

Materiaal voor aantekeningen

Agenda

Klas toevoegen in LessonUp

TEAMS en Lessonup code delen 

toetsweek

toetsweek 1: kleine toets over erfelijkheid 
toetsweek 2: erfelijkheid en evolutie

toetsweek 3: gezondheid

toetsweek 4: plant en dier 

Waar hebben we het vorige jaar
allemaal over gehad?

We hebben dit jaar maar 3 toetsen, (= 3 cijfers). 

Wie lijken er op elkaar? Wie juist niet. Hoe kan dit? Wie heeft dit thuis ook?

Leerdoelen

Je kan antwoord geven op de volgende vragen

1. Wat bepaalt je genotype? En fenotype?

2. Hoeveel chromosomen heeft een mensen cel?

3. Wat staat er op een gen?

4. Heeft elke cel dezelfde hoeveelheid chromosomen?

5. Hoe komt het dat je 23 chromosomenparen hebt?

6. Welke allelen horen bij het gen oogkleur?

Deze paragraaf gaat over erfelijkheid. Wat houdt die term eigenlijk in?

Erfelijkheid

> Het doorgeven van bepaalde eigenschappen van generatie op generatie

Hoe worden die eigenschappen dan doorgegeven?

DNA

Bevat de erfelijke informatie van een organisme

> Waar bevindt het DNA zich in je lichaam?
> Hoe heten die pakketjes van opgerold DNA?

Jouw bouwbeschrijving

- Staat 'beschreven' in       je chromosomen.

- Chromosomen zijn lange slierten DNA.

- Alle chromosomen samen noem je het genoom.

Het genoom is als het ware de 'bouwbeschrijving' van je lichaam.

Hoeveel chromosomen hebben cellen in ons lichaam?

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Die bevruchte cel deelt zichzelf op. 

Als de cel zich deelt, deelt hij ook de chromosomen. 

In al jouw cellen zitten daardoor 46 chromosomen, waarin dezelfde bouwbeschrijving' staat. 

(Alleen de zaadcellen en eicellen dus niet.)

Waarom lijk je dan op je ouders?

De helft van jouw 'bouwpakket' komt van de 

23 chromosomen die je van je vader kreeg.

De helft van jouw 'bouwpakket' komt van de 

23 chromosomen die je van je moeder kreeg.

Karyogram van een lichaamscel van de mens.

Mensen hebben elk chromosoom 2x

van elk paar is 1 chromosoom van je moeder en 1 chromosoom van je vader afkomstig

Alle cellen hebben hetzelfde pakketje chromosomen

Welke cellen hebben geen paren chromosomen maar enkele chromosomen in de celkern?

1. Geslachtscellen
2. Lichaamscellen
3. Hersencellen
4. Hypofyse cellen

Hoe kun je aan de chromosomen zien of het een jongen of een meisje is?

Jongen of meisje

Het laatste paar chromosomen bepaald het geslacht

XX = vrouw

XY = jongen

Alle eicellen hebben dus een x-chromosoom.

De helft van de zaadcellen hebben een X-chromosoom.

De helft van de zaadcellen hebben een Y-chromosoom.

Jongen of meisje

De zaadcel van de vader bepaalt of de baby een jongen of een meisje wordt

1. waar
2. niet waar

Een bepaalde cel bevat 13 chromosomen, kun je zeggen of dit een geslachtscel is of een lichaamscel?

1. Ja, lichaamscel
2. Ja, geslachtscel
3. Dat kan je niet zeggen

Een bepaalde cel heeft 18 chromosomen, kun je zeggen hoeveel chromosomen een levercel van dit organisme heeft?

1. 9
2. 18
3. 36
4. Dat is niet te zeggen

Erfelijkheid

Op je chromosomen liggen bepaalde eigenschappen (oogkleur)

Deze eigenschappen kun je 'overerven' van je ouders

Je krijgt dus 23 chromosomen met daarop bepaalde eigenschappen van je moeder en 23 chromosomen met daarop bepaalde eigenschappen van je vader

Wie heeft er bijvoorbeeld een broer/zus die een andere oogkleur/haarkeur heeft?

Gen en allel

✔ Een gen is een stukje van een chromosomen dat info geeft over een eigenschap.

✔ Varianten van een gen noem je allelen. Bijv. het gen oogkleur heeft variant (allel) 'blauw' en 'bruin'. 

Er bestaat een gen haarkleur. Noem minstens 3 bijbehorende allelen.

Genotype : de info van beide allelen van een gen. (zit het woord gen in)

Fenotype : wat je ziet van een eigenschap. 

Je fenotype wordt grotendeels bepaald door je genotype. Wat heeft echter ook invloed op je fenotype

1. Het DNA van je ouders
2. De geslachtschromosomen
3. Je omgeving
4. Je eigen keuzes

Genotype + omgeving

maakt het fenotype

Hoe bepaalt dan een gen je uiterlijk?

Een stuk DNA kan vertaald worden. 

Hierbij ontstaat uiteindelijk een specifiek eiwit. (1 gen codeert voor 1 eiwit)

Dit eiwit regelt vervolgens een klein onderdeel van je uiterlijk

Aangeboren aandoeningen

• Aangeboren aandoening: een aandoening of ziekte waarmee je geboren wordt. 
• Erfelijke aandoening: Fout in de chromosomen geërfd van een van de ouders. 
• Voorbeeld Syndroom van Down:  zij hebben 1 chromosoom extra in hun cellen bij paar #21.

Leerdoelen

Je kan antwoord geven op de volgende vragen

1. Wat bepaalt je genotype? En fenotype?

2. Hoeveel chromosomen heeft een mensen cel?

3. Wat staat er op een gen?

4. Heeft elke cel dezelfde hoeveelheid chromosomen?

5. Hoe komt het dat je 23 chromosomenparen hebt?

6. Welke allelen horen bij het gen oogkleur?

Doel van volgende week

Met  informatie over een genotype en fenotype kun je de genotypes en fenotypes van je nakomelingen voorspellen

en kun je dus voorspellen hoe nakomelingen er uit gaan zien.

Start thema 12

bestuderen paragraaf 12.1

maken opdrachten 12.1  1 tm 10

MS Teams

- Team toevoegen
- Code =  pk6wyu7