Hoofdstuk 6, paragraaf 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H6. 3: De wadden in  het Holoceen

Stijgende zeespiegel

• 12.000 jaar geleden begon het Holoceen. 
• Klimaat warmde snel op en ijskappen smolten. 
• Daardoor steeg de zeespiegel, wel zo'n 100 m. 
• Tijd waarin de zeespiegel stijgt noem je: Transgressie

Stijgende zeespiegel

• Zeespiegel steeg ook door bodemdaling.
• Het zware pakket landijs (Pleistoceen) had de aardkost ingedrukt.
• Samen zorgen bodemdaling en afsmelten van het ijs voor een relatieve zeespiegelstijging. 

Stijgende zeespiegel

Stijgende zeespiegel zorgde voor nattere omstandigheden in Nederland:      stijging zeespiegel  

hoger grondwaterpeil 

moeras 

veen

Dit veen heet basisveen: eerste laag ontstaan in Holoceen.

Waddenkust (6.000 jaar geleden)

• Op de grens van land en zee vormde zich lage strandwallen. 
• Die lagen evenwijdig aan de kust en liepen niet meer onder water. 
• De wind kreeg hier vat op en waaide het op tot duinen. 
• Staan nu bekend als de: Oude duinen

Waddenkust

• Strandwallen waren onderbroken door zeegaten
• Zoute gebied erachter liep onder bij vloed en stond droog bij eb. 
• Stroomsnelheid was hier hoog, dus alleen zwaardere deeltjes zakte hier naar de bodem. 
• De laag klei in het waddengebied achter de duinen heet: Oude zeeklei

Veenmoerassen

• Tussen 6000 en 2500 jaar geleden nam de zeespiegelstijging af. 
• De kustlijn verschoof dus weer naar het westen. 

In de natuurlijke omgeving achter de duinen werd zoet water belangrijker. 

Veenmoerassen

• Het open water groeide dicht. 
• Alle plantenresten stierven, maar vergingen niet 

veen 

• Dichtgroeien van open water als gevolg van plantengroei en veen ontwikkeling noem je: verlanding
• Veen uit die tijd noemen we: Hollandveen. 

Jongere afzettingen

• Tijdens stormen sloeg het veen gewoon weer weg
• Vooral in Noord- en Zuidwest-Nederland had de zee veel veen weggeslagen en nieuwe zeegaten achter gelaten. 
• Het veen wat nog over was werd bedekt met een laag zand en klei: de Jonge zeeklei

Jongere afzettingen

• Ook zandbanken werden afgebroken door de zee. 
• Zand kwam vrij en dat werd door de wind meegenomen en opgeblazen tot een nieuwe duinenrij: jonge duinen. 
• Deze liggen boven op de oude duinen en beschermen de huidige kustlijn. 

Jongere afzettingen

• Langs de Fries-Groningse kust lagen geen duinen en ook nog geen dijken. 
• Mensen woonden op terpen (kunstmatige heuvels, gemaakt van grond en afval) 
• Deze waren eerst heel klein en moesten steeds worden opgehoogd om tegen het water te beschermen. 

Quiz

Hierna volgt een quiz over de paragraaf. Maak deze eerst voordat je gaat beginnen aan de opdrachten van de paragraaf.  

De periode waarin we nu leven, heet ........

1. Pleistoceen
2. Holoceen
3. Krijt
4. Jura

Een periode waarin de invloed van de zee toeneemt noemen we ..........

1. Regressie
2. Transgressie

Noem de twee redenen waardoor de zeespiegel begon met stijgen

Hoe snel ging de zeespiegelstijging in het begin, per eeuw? Noteer je antwoord in centimeters.

Hoe heet de eerste laag veen die ontstond in het Holoceen in Laag-Nederland?

1. Hollandveen
2. Basisveen
3. Elizabethveen

Hoe noem je het als een plas dichtgroeit als gevolg van plantengroei en veenontwikkeling?

1. Vervening
2. Verlandening
3. Verlanding
4. Dichtgroeiing

Vanaf wanneer werden de eerste terpen gebouwd in Noord-Nederland?

1. 1000 n. Chr.
2. 200 v. Chr.
3. 500 v. Chr.
4. 500 n. Chr.

Wat is ook alweer een ander woord voor verdamping?

1. Transpiratie
2. Evaporatie
3. Evapotranspiratie

Opdrachten

Als je de quiz hebt gemaakt en afgerond dan ga je aan de slag met de opdrachten van H3.6.

Je maakt opdracht 1 t/m 9

Bestudeer ook de basisboeknummers: 91, 118 & 119!!