Beeldspraak en stijlfiguren - hoofdstuk 4

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4

Stijlfiguren

Na het bekijken van deze les:

• kun je een synoniem herkennen en benoemen.
• kun je een  homoniem herkennen en benoemen.
• kun je een  litotes herkennen en benoemen.
• kun je sarcasme herkennen en benoemen

Maak in je schrift aantekeningen bij 

de vier verschillende stijlfiguren.

Synoniem - aantekening

Synoniemen zijn woorden die dezelfde betekenis hebben.

Je gebruikt synoniemen om ervoor te zorgen dat een tekst prettiger leest.

Een synoniem is dus géén stijlfout. 

                    

Het potlood is stuk. Gisteren is het kapot gegaan.

Mijn broertje heeft het beschadigd door er met zijn fiets overheen te rijden.

Mijn potlood is stuk en beschadigd. = tautologie

dit is geen synoniem -> hier is het fout gebruikt!

00:26

Een synoniem is

1. een nieuwe manier om iets bijzonders te zeggen
2. een andere manier om hetzelfde te zeggen
3. de uitleg van een moeilijk woord
4. verschillende betekenissen van hetzelfde woord

00:56

Waarom stelt Arjen Lubach deze drie vragen na elkaar?

02:04

Waarom zouden journalisten zoveel verschillende synoniemen gebruiken in hun teksten?

02:29

Bedenk vier synoniemen voor het woord keeper

Homoniem - aantekening

Homoniemen zijn woorden die meerdere betekenissen hebben. 

Zij lagen te kussen op hun kussen.

De prijs van de prijs was €12,-.

Hij zat op de bank met veel geld op de bank.

                    

Homoniem - voorbeeld

Homoniemen woord met meerdere betekenissen.

Hierdoor kunnen zinnen dubbelzinnig worden.  

                    

In de cartoon is sprake van een homoniem. Leg uit.

Is in deze cartoon sprake van een homoniem? Leg uit.

Litotes - aantekening

Bij een litotes doe je een mededeling door het tegenovergestelde te ontkennen. Eigenlijk zeg je dus twee keer NEE (=ontkenning). Politici gebruiken vaak een litotes. 

Soms zorgt een litotes voor verwarring, want...wat bedoel je nu eigenlijk?

Ik zal niet ontkennen dat ik het gezegd heb.

Niet = Nee

Ontkennen = Nee

Dus: Eigenlijk zegt hij dat hij het wel heeft gezegd. 

                    

- x - = +

Litotes - voorbeeld

Je gebruikt een litotes  eigenlijk om wat meer nadruk op iets te leggen. Belangrijk bij een litotes is dat het om een ontkenning gaat.

Woorden die met een ontkenning te maken hebben zijn NIET, NEE, 

het voorvoegsel ON- en het achtervoegsel -LOOS.

In een litotes is sprake van een dubbele ontkenning. 

Denk goed aan de uitkomst van de rekensom bij wiskunde: 

min x min = plus 

                    

Sarcasme - aantekening

Bijtende spot; het is scherp van toon. 

Je zegt wilt iemand iets duidelijk maken door het tegenover-

gestelde te zeggen. Je toon geeft aan dat de opmerking

negatief bedoeld is.  

Wanneer iemand bijvoorbeeld zegt dat iets 'mooi' is, maar dit 

op sarcastische toon zegt, dan bedoelt hij juist dat lelijk is. 

                    

Sarcasme - voorbeeld

De houding tegenover iemand is kritisch. Je vindt er dus echt iets van.

Werk vooral zo door! Dan haal je je examen zeker!

Gaat goed hè? (terwijl tijdens het overhoren vooral veel foute antwoorden worden gegeven).

Topper! (terwijl de voetballer een eigen doelpunt maakt)

                    

Tjonge, wat heb je weer een prachtig cijfer gehaald.

Als Puk thuiskomt met een 3,4 voor geschiedenis.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

Pak jij dat pak even uit de kast?

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

Vorige week was er een hoosbui. Tijdens die flinke regenbui overstroomde het riool.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

De politieagent tekende een prent op de prent die hij uitdeelde aan de chauffeur.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

Ik kan niet zeggen dat ik niet wil komen op je feestje.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

'Je kunt wel zien dat je hard voor die toets hebt geleerd', zei de docent terwijl hij het cijfer teruggaf.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

In de schuur lag een boterham met schimmel als voer voor de schimmel.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

'Jij gaat wel als de brandweer vandaag', zei de trainer tegen zijn pupil die uitgeput op de grond lag.

1. Synoniem
2. Homoniem
3. Sarcasme
4. Litotes

Welke begrippen heb je in deze les geleerd?

Welke van de geleerde begrippen vind je nog lastig?