9/10 taal 2 eufemisme, ironie, sarcasme, litotes

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nederlands

3 VWO 22 januari

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes betekenen;  
• kun je de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes herkennen en benoemen;
• heb je geoefend met de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes  .

In stilte lezen 

Stijlfiguren

• Maken een tekst of verhaal aantrekkelijker
• Gebruik je om iets te benadrukken

Lichter

Zwaarder

Extra

Wat betekent de volgende zin?
Die dichter is al vroeg heengegaan.

Eufemisme

- Een eufemisme is een manier om iets verzacht uit te drukken. - Door een eufemisme te gebruiken kan je iets wat onaardig is 

  zeggen of schrijven zonder dat het onaardig, gruwelijk of vies

  klinkt. 

Voorbeelden eufemisme

Een eufemisme is een verzachtende, verbloemende of verhullende uitdrukking die gebruikt wordt in de plaats van iets wat als ruw of kwetsend gevoeld wordt, voor iets wat als een taboe gezien wordt of voor iets wat met een negatieve gevoelswaarde verbonden is.

de liefde bedrijven met, het doen met, naar bed gaan met, slapen met, vrijen met, het bed delen met (voor: ‘paren’ of ‘coïteren’).

Eufemisme

De meeste eufemismen hebben betrekking op onderwerpen waarover men liever niet spreekt (de dood, ziekten, ouder worden, werkloosheid of ontslag) of waarbij men een bepaalde gêne voelt (seks, alles wat te maken heeft met het naar de wc gaan).

 

Voorbeelden eufemisme

Heengaan, naar een betere wereld gaan, verscheiden, inslapen, ontslapen, de ogen sluiten, de weg van alle vlees gaan, de grote reis aanvaarden, het moede hoofd neerleggen (voor: ‘doodgaan’ of ‘sterven’);

Baanloos, inactief, werkzoekend, niet betrokken bij het arbeidsgebeuren (voor: ‘werkloos’);

De liefde bedrijven met, het doen met, naar bed gaan met, slapen met, vrijen met, het bed delen met (voor: ‘paren’ of ‘coïteren’).

Wat is een eufemisme?

1. verbloemende uitdrukking
2. verbloemende uitdrukking
3. verbloemende uitdrukking
4. verbloemende uitdrukking

Eufemisme?
Het ongeluk was veroorzaakt door een dame van gevorderde leeftijd.

1. ja
2. nee

Wat bedoelt de schrijver?

Ironie

De schrijver zegt het tegenovergestelde van wat hij bedoelt = ironie

Spot

Verschillende gradaties:

Ironie --> sarcasme --> cynisme

Ironie

Ironie is eigenlijk milde spot. Je wilt mensen er niet met opzet mee kwetsen.

Typisch voor ironie is, dat het tegengestelde gezegd wordt van dat wat men bedoelt. 

--> Een ander woord voor ironie is een milde vorm van sarcasme

Lees je in deze zin ironie:
'Jippie! Vandaag les over ironie.'

1. ja
2. nee

Wat betekent de volgende zin?
Jij bent zeker de leukste in de klas?

Sarcasme

- Sarcasme is agressiever dan ironie, het is vaak grof.

- Het effect van sarcasme is intenser en directer dan dat van ironie. Het is kwetsender.

Sarcasme

Een ouder tegen een kind met een slecht rapport: 

Je bent weer eens de beste leerling van de klas!

Een leerkracht tegen een leerling die te laat komt: 

Lekker uitgeslapen?

Over iemand die heel vals zingt: 

Je zus is helemaal klaar voor het Eurovisiesongfestival.

Een voorbeeld van sarcasme is..

1. Wie niet waagt wie niet wint
2. Dat gaat je nooit lukken!
3. Ga jij maar vast je spullen inpakken dan ben je voor het einde van de laatste les wel klaar.

Bij welk van deze vragen is sprake van de stijlfiguur sarcasme?

1. Duncan Laurence is de meest recente Nederlandse winnaar van het songfestival.
2. Ik kan bijna niet meer wachten tot het songfestival.
3. Het songfestival staat bol van de slechte artiesten.
4. Jouw liedje is absoluut 12 punten op het songfestival waard hoor! [als het ontzettend vals gezongen is]

Sarcasme of  ironie?

Sarcasme - hoewel ironie en sarcasme heel dicht bij elkaar liggen, is het niet hetzelfde.  = bijtende spot

Bij sarcasme is het doel om te kwetsen, dat is met ironie niet het geval, het is meer plagend bedoelt. = milde spot

Ironie en sarcasme

Ironie	Sarcasme
Vriendelijke spot die niet kwetsend is bedoeld, grapje	Scherpe spot, bedoeld om de ander te kwetsen
Je zegt het tegenovergestelde van wat je bedoelt	Je zegt het tegenovergestelde van wat je bedoelt
'Het weer is geweldig' (als het stortregent)	'Vooral zo doorgaan, dan komt het wel goed' (leraar tegen een leerling die opnieuw onvoldoende heeft gehaald)

'Je kletst me de oren van het hoofd', zei de leraar tegen het verlegen meisje.

1. Ironie
2. Sarcasme

Wel ja, ga vooral door met niets doen, da ga je het zéker halen!

1. sarcasme
2. ironie

Wat betekent de volgende zin?
De hoofdprijs in de loterij winnen, dat zou ik niet kwaad vinden.

Understatement (= geen theorie)

Een afzwakking. Iets minder erg laten lijken dan het is. Vaak is dit grappig bedoeld. 

Messi kan wel een aardig balletje trappen.

Met de hoofdprijs heeft hij een aardig centje gewonnen.

Litotes

Een bijzondere vorm van een understatement is de litotes. Je ontkent het tegenovergestelde. 

Litotes

Hij woont in grote luxe --> Hij woont daar niet onaardig

Ze zijn rijk. -->  Ze zijn niet onbemiddeld.

Ze is slim.  -->  Ze is bepaald niet dom

Verschil litotes en understatement

Een bijzondere vorm van het understatement is de litotes. 

Een litotes bevat een ontkenning, vaak met 'niet' aangegeven. Een understatement bevat geen ontkenning. 

Litotes: Hij woont in grote luxe. --> Hij woont daar niet onaardig.

Understatement: Hij woont in grote luxe. --> Hij woont daar leuk!

Een litotes is een bijzondere vorm van het understatement.

1. waar
2. niet waar

Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld

1. Ironie
2. Sarcasme

Werk voor deze les + huiswerk: 

Maandag:

Cursus 4 Taal- § 1 Standaardnederlands

Opdracht 1 en 2

(Opdracht 1 - vraag 5 sla je over en vraag 6 maak je in classroom)

Vandaag

Cursus 4 Taal- § 2 Stijl

Opdracht 1 en 2

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes betekenen;  
• kun je de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes herkennen en benoemen;
• heb je geoefend met de stijlfiguren eufemisme, ironie, sarcasme en litotes  .

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen