4.3 + 4.4 + 4.5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Evolutie

Evolutietheorieën

Creationisme:

• de aarde en organismen zijn geschapen
• sommige organen te ingewikkeld om  door evolutie te zijn ontstaan --> intelligente schepper

Lamarck (1744-1829):

• eigenschappen veranderen tijdens leven individu
• veranderde eigenschap wordt doorgegeven

Darwin (1809-1882):

• On the origin of species (1859) --> evolutietheorie

Gregor mendel (1822-1884)

DNA bevat alle erfelijke eigenschappen

• Voor het eerst ontdekt in 1871
  
• Structuur pas ontdekt in 1953
  

Mutaties

- Toevallige veranderingen in het DNA van een organisme

- Heel normaal, hele tijd door bij replicatie (kopiëren) van DNA

- Mutaties hebben bijna nooit effect op organisme, maar:

- Door mutatie op mutatie kunnen eigenschappen van organismen wel veranderen.

- Drijvende kracht achter Evolutie!

Voorbeeld van evolutie

Voorbeeld van evolutie

Voorbeeld van evolutie

Soortvorming

Vereiste voor soortvorming: Reproductieve isolatie

-> genetische verschillen hopen op

- geografische isolatie (bijv. berg)

    --> eilandtheorie 

- isolatie in gedrag

- isolatie in tijd (bloeiperiode planten)

Oorzaken van reproductieve isolatie

Geografische isolatie.

Ontstaan van bergen

rivieren 

Flinke bosbrand

ontstaan van eilanden bijv vulkanische

Micro-, macro- en co-evolutie

Micro-evolutie: verandering van allelfrequenties in een populatie

Macro-evolutie: ontstaan van nieuwe soorten

Co-evoluite:een evoluerende soort beïnvloedt de evolutie van een andere soort

Basisstof 4

Evolutie in populaties

Leerdoelen

Na deze basisstof kun/ken je:

• benoemen wat een soort en wat een populatie is.
• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.

Soort versus populatie

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Soort versus populatie

Soort:

soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.

Of fysiek is paren eigenlijk niet mogelijk.

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

Kolonie Jan van Genten op afgelegen rots in zee.

Genenpool

Binnen een populatie zit een bepaalde hoeveelheid genen.

Al die genen binnen een populatie samen noem je de genenpool.

Grotere populatie: grotere genenpool

Kleine populatie: kleinere genenpool

--> Binnen een populatie kleine verschillen in fenotype

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

-> bepalen allelfrequentie 

= hoe vaak een allel in een populatie voorkomt.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

Genetic drift:

= het verschijnsel dat in kleine populaties door toeval grote verschuivingen in allelfrequenties kunnen optreden. 

Bijv. door scheiding populatie door bosbrand. 

Een populatie is....

1. een groep organismen van hetzelfde soort.
2. groep organismen van verschillende soorten in een bepaald gebied.
3. een groep organismen van hetzelfde soort in een begrensd gebied.
4. een individu van één soort.

De groene kikker en de
boomkikker behoren
tot hetzelfde soort.

1. nee
2. ja

Geef een voorbeeld van een gebeurtenis die een veranderende allelfrequentie (en eventueel genetic drift) veroorzaakt

--> divergente evolutie

--> convergente evolutie

Bekijk de stamboom van slangensoorten.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7