Hoofdstuk 3: Veranderend mens en wereldbeeld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Veranderend mens- en wereldbeeld

Herhaling Havo 5, hoofdstuk 3

Kenmerkend aspect:
Het veranderende mens- en wereldbeeld en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

§ 5.1 De renaissance

• 
  

• 1500: einde van de middeleeuwen en begin vroegmoderne tijd
  
• In de 15e eeuw: ontstaan renaissance in Noord-Italiaanse steden
• Politiek: Steden zijn zelfstandig van de Paus. 
• Economische oorzaak: door handel middellandse zee groep 'nieuwe rijken' met een nieuw 'levensgevoel'
• Geografisch: In Italië waren restanten van de klassieke oudheid nog zichtbaar. 
• Cultureel: veel klassieke teksten werden weer gevonden

§ 3.1 Oorzaken renaissance

§ 5.1 De renaissance

• 
  

• Levensmotto verandert van 'memento mori' in 'carpe diem'
• Er ontstaat nieuwe aandacht voor klassiek erfgoed
• Belangrijke rol voor humanistische geleerden: zij bestudeerden werken uit de oudheid kritisch
• Homo universalis als opvoedingsideaal
• Snelle verspreiding door uitvinding boekdrukkunst

§ 3.1 Mentaliteitsverandering

Wat is geen oorzaak van het ontstaan van de Renaissance?

1. Rijke families gaven kunstenaars opdracht tot het maken van schilderijen
2. Ontdekkingsreizen
3. Gunstige ligging en handel met Midden-Oosten en Vlaamse steden
4. Verovering van Constantinopel door de Turken.

§ 5.1 De renaissance

• 
  

§ 3.1 Kunst 

Middeleeuwen

• Veel christelijke thema's
• Collectief voorop
• Memento mori
• 2D (verticaal)

Renaissance

• Naast christelijke thema's ook wereldse thema's
• Individu voorop
• Carpe diem
• 3D (horizontaal)

Mentaliteit

Het begin van de Europese overzeese expansie

3.2 Ontdekkingsreizen

K.A. Het begin van de Europese overzeese expansie

Ondanks de gevaren van verre reizen wilden de Europeanen toch deze expedities uitvoeren. Waarom?

Oorzaken ontdekkingsreizen

• Producten van de zijderoute worden steeds duurder vanwege de belastingen van de sultans + uiteenvallen Mongoolse Rijk
• Piraten op de Middellandse Zee. 
• Technische verbeteringen zeevaart: betere zeewaardige schepen en betere navigatie door bv kompas. 
• Christelijke vorsten willen het christendom verspreiden.
  
• Vorsten willen macht en rijkdom vergaren. 

De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

3.3 De Reformatie

De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

Oorzaken reformatie 

• Misstanden binnen de RKK

Aflaathandel, corruptie, rijkdom

• Humanisme --> Mens centraal
• Uitvinding van de boekdrukkunst

Verschil Luther en Calvijn 

Calvijn                                                                      Luther

• God heeft bij je geboorte bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Je eert God het best door zo sober en zuinig mogelijk te leven

• Wanneer een vorst slecht is voor zijn onderdanen mag deze worden afgezet 

• Pas na je dood wordt bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Minder streng op soberheid 

• Een vorst is aangesteld door God, wie tegen hem in gaat gaat in tegen God

Welk kenmerkend aspect of onderdeel daaruit, hoort NIET bij de 16e eeuw?

1. Het begin van de Europese expansie
2. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid
3. Het conflict in de Nederlanden
4. De bijzondere plaats in staatkundig en economisch opzicht van de Nederlandse Republiek

Welk kenmerkend aspect of onderdeel daaruit, hoort NIET bij de 16e eeuw?

1. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance
2. het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
3. De wetenschappelijke revolutie
4. De protestantse reformatie en splitsing van de christelijke kerk

Rooms-katholiek

Protestantisme

Lutheranisme

Heiligenverering

Paus hoofd vd kerk

Zeven sacramenten

Calvinisme

Bijbel staat centraal

Geestelijken mogen niet trouwen

Tegen aflaat handel

Ontdekkingsreizen

Renaissance

Reformatie

Luther

Klassieke erfgoed

Europese expansie

Conquistadores

Cartografie

Cuius regio, eius religio

carpe diem

uomo universale

Aflaathandel

Historische vaardigheid: REPRESENTATIVITEIT

Bij de beoordeling van de representativiteit van een bron, onderzoek je of de bron geen uitzondering is.Als een bron algemeen geldend is, dan is deze representatief.

Als de bron de uitzondering beschrijft, dan is deze niet representatief. Bij de beoordeling van de representativiteit van een bron ga je in op:

• de vraag over hoeveel informatie een maker kon beschikken
• de vraag hoe algemeen geldig de inhoud van de bron is

Zie ook blz 8 HB

Lees de bron. a. Was de beschreven gebeurtenis representatief voor het optreden van de Spaanse conquistadores? b. Geef een argument voor de betrouwbaarheid van de bron.