6.1 Een rijk land

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

6.1 Een rijk land

H6: Nederland na 1945

Tijdvak 10: Tijd van televisie en computers.

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe de economie van Nederland zich na 1945 ontwikkelde.
• Je kunt uitleggen hoe Nederland in de jaren 1950 een verzorgingsstaat werd.
• Je kunt uitleggen waarom de verzuiling vanaf 1960 minder werd en welke invloed dit had op de politiek.

Nederland tijdens de oorlog

Huizen, wegen, bruggen en fabrieken verwoest. De handel en industrie waren tot stilstand gekomen. 

Wederopbouw

Dag na het bombardement begint Rotterdam met puin ruimen

Wat zie je vandaag er nog van?

* Rotterdam heeft ander stadsgezicht dan andere NL steden

* Brandgrens is aangegeven met lampjes in de grond

* Beeld 'De verwoeste stad' 

De kubuswoningen, Rotterdam 1982

De Tuitgevel, Amsterdam 1620

Instap:

ik laat de leerlingen nadenken over het verschil in architectuur in de steden. 

Door eerst na te gaan wat de leerling ziet op plaatje 1 en op plaatje 2. daarna ga ik bij de leerlingen na waarom daar een verschil in zit. Samen met de docent werken ze naar het antwoord dat Rotterdam ten tijden van de Tweede Wereldoorlog is gebombardeerd en compleet opnieuw gebouwd moet worden. Amsterdam behoud haar oude pakhuizen nog en Rotterdam heeft vooral nieuwe woningen. De leraar legt uit dat het te maken had met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Hij werkt zo naar de hoofdvraag en lesdoelen en vervolgd dan verder zijn les.

Oorzaken snel herstel economie in Nederland

1. Samenwerking regering, werkgevers en vakbonden.

Lage lonen

Productie minder duur > goedkopere producten

Meer verkoop naar buitenland

2. Marshallhulp 

Economische steun die West-Europese landen kregen van de VS. 

grondstoffen / goederen / geld / levensmiddelen

European Recovery Program

Zet de gebeurtenissen in juiste volgorde (vr 2)

De lonen stijgen in Nederland.

De economische crisis die in de VS begon, raakte ook Nederland

Nazi-Duitsland geeft zich over, de oorlog is voorbij. 

Nederland begint met de wederopbouw

Nederland ontvang Marshallhulp van de VS. 

Door de economische groei steeg ook de welvaart

1960: de lonen stijgen.

• Mensen kunnen luxeproducten kopen

Nederland wordt een consumptiemaatschappij. 

Gevolgen:

• Een aangenamer leven (centrale verwarming, badkamer)
• Twee vrije dagen (zaterdag en zondag)

§6.1

Een rijk land

A

De economie groeit hard

In de jaren 1970 en 1980 verandert de economie sterk:

• Er ontstaat een economische crisis. Oorzaak: de hoge lonen.
  → bedrijven gingen robots gebruiken of fabrieken naar lagelonenlanden verplaatsen
  → De werkloosheid stijgt hard in de jaren 80
  → In de jaren 90 stijgt de economie weer

§6.1

Een rijk land

A

De economie groeit hard

In de jaren 1970 en 1980 verandert de economie sterk:

• Er ontstaat een economische crisis. Oorzaak: de hoge lonen.
  → bedrijven gingen robots gebruiken of fabrieken naar lagelonenlanden verplaatsen
  → De werkloosheid stijgt hard in de jaren 80
  → In de jaren 90 stijgt de economie weer
• Er wordt minder verdient in de industrie en de landbouw.
  Er ontstaat een nieuwe tak in de economie: de dienstensector
  → banken
  → overheid
  → winkeliers
  → horeca
  
  

§6.1

Een rijk land

A

De economie groeit hard

Niet iedereen is rijk.

7% van alle kinderen in Nederland leeft in armoede.

Dat zijn 350.000 kinderen!

§6.1

Een rijk land

B

De verzorgingsstaat

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe Nederland in de jaren 1950 een verzorgingsstaat werd

Voor 1950:

Was je werkloos? Kon je niet werken door een handicap. Kon je niet werken omdat je oud was?

Dan moest je geholpen worden door je familie en door de kerk. 

Begrippen:

verzorgingsstaat

§6.1

Een rijk land

B

De verzorgingsstaat

Vanaf de jaren 50 kregen we de verzorgingsstaat:

met wetten helpt de overheid mensen met weinig inkomen.

• AOW (algemene ouderdomswet)
• WAO (wet arbeidsongeschiktheid)
• Kinderbijslagwet
• Algemene bijstandswet
• Zorgverzekering voor iedereen

§6.1

Een rijk land

B

De verzorgingsstaat

Hoe werd dit allemaal betaald:

• Door de groei van de economie stegen de belastinginkomsten
• We verkochten Gronings gas, wat veel geld opleverde

§6.1

Een rijk land

B

De verzorgingsstaat

Crisis in de jaren 80:

De verzorgingsstaat is te duur:

• uitkeringen werden verlaagd
• strengere regels om uitkering te krijgen
• bij ziekte minder lang uitkering

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Leerdoel:

Je kan uitleggen wat verzuiling is en waarom de verzuiling vanaf 1960 minder werd

Tot 1960 hoorde je in Nederland bij een groep:

• socialisten
• liberalen
• katholieken
• protestanten

Begrippen:

verzuiling

ontkerkelijking

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Leerdoel:

Je kan uitleggen wat verzuiling is en waarom de verzuiling vanaf 1960 minder werd

Tot 1960 hoorde je in Nederland bij een groep:

• socialisten
• liberalen
• katholieken
• protestanten

Een zuil had eigen:

• scholen
• jeugdverenigingen
• omroepen
• politieke partijen
• etc...

Begrippen:

verzuiling

ontkerkelijking

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

De zuilen waren verschillend, maar ook grotendeels hetzelfde:

• iedereen lette goed op elkaar
• bijna alle volwassenen waren getrouwd
• vrouwen zorgden voor de kinderen
• mensen werkten hard en leefden zuinig
• weinig tijd en geld voor ontspanning
• je volgde de regels van je ouders, de kerk of de leiders van de zuil

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Vanaf de jaren 1960 werden zuilen minder belangrijk:

• Er was meer welvaart (rijkdom) in Nederland
• We hadden de verzorgingsstaat

Gevolg: mensen waren minder afhankelijk van steun van de kerk of de zuil.

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Vanaf de jaren 1960 werden zuilen minder belangrijk:

• Er was meer welvaart (rijkdom) in Nederland
• We hadden de verzorgingsstaat

Gevolg: mensen waren minder afhankelijk van steun van de kerk of de zuil.

Jongeren maakten zich als eerste los van de zuil:

• er was meer geld dus jongeren gingen langer naar school dan hun ouders.
  Ze hadden daardoor meer kennis en zelfvertrouwen. 
  Ze durfden kritisch te zijn richting kerk en politici

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Vanaf de jaren 1960 werden zuilen minder belangrijk:

• Er was meer welvaart (rijkdom) in Nederland
• We hadden de verzorgingsstaat

Gevolg: mensen waren minder afhankelijk van steun van de kerk of de zuil.

Jongeren maakten zich als eerste los van de zuil:

• er was meer geld dus jongeren gingen langer naar school dan hun ouders.
  Ze hadden daardoor meer kennis en zelfvertrouwen. 
  Ze durfden kritisch te zijn richting kerk en politici
• veel jongeren gingen niet meer naar de kerk: de kerk vonden ze ouderwets!
  Deze ontkerkelijking nam steeds meer toe:
  - 1960: 80% van de jongeren gaat naar de kerk
  - 2020: 20% van de jongeren gaat naar de kerk

§6.1

Een rijk land

C

De verzuiling verdwijnt

Vanaf de jaren 1960 werden zuilen minder belangrijk:

• Er was meer welvaart (rijkdom) in Nederland
• We hadden de verzorgingsstaat

Gevolg: mensen waren minder afhankelijk van steun van de kerk of de zuil.

Jongeren maakten zich als eerste los van de zuil:

• er was meer geld dus jongeren gingen langer naar school dan hun ouders.
  Ze hadden daardoor meer kennis en zelfvertrouwen. 
  Ze durfden kritisch te zijn richting kerk en politici
• veel jongeren gingen niet meer naar de kerk: de kerk vonden ze ouderwets!
  Deze ontkerkelijking nam steeds meer toe:
  - 1960: 80% van de jongeren gaat naar de kerk
  - 2020: 20% van de jongeren gaat naar de kerk

Verzorgingsstaat

• Burgers die niet voor zichzelf kunnen zorgen krijgen van de overheid inkomsten en gezondheidszorg. 
• Ook voor mensen die niet kunnen werken (bijv. ouderen)

Willem Drees 

Verzorgingsstaat in opbouw

• Werkloosheidswet (WW, 1949)
• Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (WAO, 1967)
• Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957)
• Algemene Bijstandswet (ABW, 1965)

Bejaarden vieren de invoering van de AOW. Applaus voor minister Drees. (Foto uit: 1956)

Welke zin over de verzorgingsstaat is juist.

1. Bejaarden krijgen een uitkering
2. Gehandicapten moeten zelf zorgen voor voldoende inkomen.
3. Gezonde jongeren hoeven niet te werken.
4. Mensen die werkeloos worden, moeten hulp vragen bij familie.

Dagelijks leven in de jaren 50. 

Verzuiling

• In de jaren 50 was de Nederlandse samenleving verdeeld in zuilen = groepen.
• Dit noem je verzuiling.
• Alleen contact met mensen uit eigen zuil

Traditioneel rollenpatroon

Man werkt. Vrouw zorgt voor
huishouden en kinderen

Jaren 50

• Hard werken, zuinig leven, weinig vrije tijd.
•  Er waren strenge regels.
• Gehoorzamen aan ouders, docenten
• Een vast rollenpatroon. 
• babyboom 

Welke zin past bij het begrip 'verzuiling' ?

1. Alle arbeiders waren lid van dezelfde vakbond.
2. De meeste protestanten lazen een katholieke krant.
3. Katholieke fabriekseigenaren en katholieke arbeiders behoorden tot dezelfde zuil.
4. Vrouwen hoorde tot de ene zuil, mannen tot de andere.

Watersnoodramp, 1953

Deltawerken

Een verdedigingssysteem tegen het water.