les 2 Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Wat gaan we doen vandaag? 

- Welkom! 

- Herhaling + uitleg verlichting

- Aan de slag! 

- Nakijken 

- Start §2 

- Afsluiting

Lezen

'Verlicht denken' & 'Nieuwe ideeën over goed bestuur'

De verlichting

In de wetenschappelijke revolutie gaat men logisch denken

Zo gaan mensen ook naar de samenleving kijken

Met het verstand de wereld willen verbeteren is de Verlichting

De Verlichters gaan kritisch naar de wereld kijken

Link naar opdracht verlichting: http://www.sjlgs.nl/havo/files/Groepsopdracht-denkbeelden-verlichting.pdf

Verlichting en Revolutie

Nederland kent sinds 1848 een grondwet waarin de grondrechten zijn beschreven. Net als veel ander Europese landen werden die rechten tussen 1800 en 1900 wet.

 Dat proces is geen toeval maar het gevolg van de hevige gebeurtenissen in Europa tussen 1650 en 1815. Over die tijd gaan we het hebben. 

Wetenschap

In renaissance wordt al de basis gelegd voor wetenschappelijke ontwikkeling. 

• Anthonie van Leeuwenhoek: microscoop 
• Constantijn Huygens: slingeruurwerk
• Wiskunde en cartografie maken een grote ontwikkeling door. 

Cogito ergo sum...

Descartes past systematische twijfel toe op zijn  denken. Aan alles wil hij twijfelen, totdat hij uitkomt bij een gedachte die onomstotelijk is: 

Ik denk. En daarom ben ik. 

schooltv.nl

Verlichting = optimisme

Vooruitgangsgedachte: de mens is een rationeel wezen en kan zichzelf en zijn omgeving veranderen en verbeteren. 

De mens is van nature goed (Rousseau): verkeerd gedrag komt voort uit slechte voorbeelden. Opvoeding/ scholing kan de mens verbeteren!

schooltv.nl

Middeleeuwen

Het kind is een zondige miniatuurvolwassene. 

Een kind is nu eenmaal tot het slechte geneigd. 

Het kind moet vanwege die neiging worden bestraft.

Verlichting

Een kind is een onbeschreven blad. 

Ongewenst gedrag komt voort uit onwetendheid.

Het voorkomen van misdaad en lomp gedrag begint bij opvoeding. 

De verlichting

De Verlichting

De Verlichting

schooltv.nl

Citaat over Newton

Nature and nature's laws lay hid in the night. God said, Let Newton be! and all was light!

Natuur en haar wetten lagen verborgen in de nacht.

God zie, laat daar Newton zijn! En alles werd licht

Rousseau over de aardbeving

U bent het toch met mij eens, dat die 5000 huizen van 6 en 7 verdiepingen niet door de natuur bij elkaar zijn gebracht, en als de inwoners van die grote stad gelijkmatiger verspreid en eenvoudiger gehuisvest waren geweest, de verwoesting veel geringer zou zijn geweest, en misschien wel helemaal niet had plaatsgevonden.

Aan de slag! 

Maak van §1 vraag 3 t/m 12 en 14

Nieuwe ideeën over goed bestuur

Radicale vooruitgang!

Absolute macht voor het volk

Scheiding van de machten

schooltv.nl

Wat vinden de absoluut vorsten?

Heiligschennis

Verraad 

Ondermijning

Censuur

Publiek debat

Oorzaak of gevolg:

Mensen hebben veel wetenschappelijke ontdekkingen en uitvindingen gedaan

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Oorzaak of gevolg:

Mensen krijgen andere ideeën over godsdienst

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Voorrechten van de 1ste en 2de stand

De geestelijken en adel hebben veel meer macht

Dit komt met name doordat ze privileges hebben:

Eerste stand (geestelijken)

Veel land in bezit (welvaart)

Geen belasting betalen

Tweede stand (adel)

Veel land in bezit (welvaart)

Vrijwel geen belasting betalen

Belangrijke functies (bisschop, minister, officier, etc.)

Zet de uitspraken in de juiste kolom

Een idee van het ancien régime

Een idee van de verlichte denkers

Alle gebeurtenissen in het leven kun je logisch uitleggen

In Frankrijk moet iedereen een katholiek zijn

God regelt alles wat in het leven van mensen gebeurt

In Frankrijk moeten mensen zelf bepalen wat ze geloven

Klachten van de 3de stand

Tegelijkertijd heeft de 3de stand juist veel te klagen

Hoge belastingen en weinig land zijn niet alle problemen:

Boeren

Verplichtingen aan hun heer (herendiensten)

Arme stedelingen

Lang, zwaar, ongezond en onveilig werk

Te lage lonen om van te kunnen leven

Rijke stedelingen (bourgeoisie)

Geen belangrijke functies

Hoge belastingen

Geen vrijheid van meningsuiting en drukpers

Zijn de Verlichters hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godsdienst

Ongelijkheid

Onvrede en geldnood

Rond 1788 krijgt Frankrijk grote economische problemen

Maar de koning (Lodewijk XVI) heeft meer geld nodig
Oplossing?
Toch om meer geld vragen, dus de belasting omhoog

Schulden

Door vele oorlogen en een gigantisch dure hofhouding was de schatkist van Frankrijk leeg, maar er waren wel onbetaalbare schulden

Hongersnood

Door mislukte oogsten was er weinig voedsel. Het eten wat er was, was extreem duur

Reken mee:

Vandaag de dag:

Gemiddeld inkomen per dag: €130

Gemiddelde prijs brood: €1,20

Vlak voor Franse revolutie:

Gemiddeld inkomen per dag: 17,5 F

Gemiddelde prijs brood: 14 F

Horen de uitspraken bij het ancien régime of verlichte denkers?

Ancien régime

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

De Staten-Generaal

Deze belasting zou de adel moeten gaan betalen

Zij zijn hierop tegen en willen overleg in de Staten-Generaal

In deze vergadering heeft iedere stand één stem

De adel denkt dat de geestelijken hen wel zouden steunen

Een vergadering van alle standen bij elkaar (1ste, 2de en 3de)

Filmpje

Ideeën van de Verlichting

Waarom zouden sommige vorsten tegen de verspreiding van verlichte ideeën zijn?

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Wat de standensamenleving is in het ancien régime

- Dat de Verlichting een nieuwe manier van denken is

- Dat verlichte denkers nieuwe ideeën hebben over een goed bestuur en hier voorbeelden bij noemen

Verspreiding van de Verlichting

Encyclopedie

Door de onderzoekers en Verlichters wordt enorm veel kennis vergaard, maar dit is niet makkelijk te vinden voor iedereen. Denis Diderot besluit in 1751 alle kennis te bundelen in zijn encyclopedie. De moderna variant hiervan is Wikipedia!

Publiek debat

De ideeën werden besproken op bepaalde bijeenkomsten. In frankrijk in salons, in Engeland in koffiehuizen. Iedere belangstellende was welkom en alles mocht besproken worden (geen censuur!)

Schrijvers

Door de drukpers konden gechreven ideeën makkelijk verspreid worden. Steeds meer meer konden ook lezen en schrijven, waardoor tijdschriften en bibliotheken ontstonden. Zo kon iedereen de ideeën meekrijgen (ook al probeerden sommige vorsten dit wel te stoppen.