§4.1 Leenheren en leenmannen - Het leenstelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

§4.1 Leenheren en leenmannen

§ 4.3 Machtige heren, halfvrije boeren

Vandaag

1. Terugblik H3

2. Lesdoelen (volgende sheet)

3. Uitleg + vragen via Lesson Up

4. Aan de slag

5. Lesdoelen behaald?

Lesdoelen

Je kan uitleggen:

• Wat het leenstelsel + hofstelsel is
• Waarom de middeleeuwen onveilig waren
• Wat ridders en toernooien  zijn
• Wie er het belangrijkste/onbelangrijkste waren in de Middeleeuwen

Hoe zat het ook alweer?

Einde West-Romeinse Rijk

Einde van het West-Romeinse Rijk

• Germaanse koningen maakte eigen koninkrijkjes 
• Steden + wegen verdwenen (kapot + geen onderhoud) 

Het rijk van Karel de Grote

Karel de Grote

742-814

Rondreizend bestuur

Het rijk van Karel de Grote was erg groot:

Om dit te besturen wilde hij overal in zijn rijk zijn

Vaak stuurde hij een boodschapper, maar hij reisde zelf ook veel

Maar het was te traag en nam veel tijd in beslag

Er moest toch een betere manier zijn...

McDonald's

• Jij bent de baas: 37.000 restaurants in 120 landen.
• Hoe ga je dat besturen?

McDonald's

• Jij bent de baas: 37.000 restaurants in 120 landen.
• Hoe ga je dat besturen?

• Restaurants "uitlenen"
• 120 mensen mogen in hun eigen land bepalen
• Menu / reclame

In ruil daarvoor: Jij krijgt een deel van het geld

Dan zijn we bezig met het leenstelsel! 

Het leenstelsel

Karel vroeg hulp aan de adel

Deze edelen mochten dan een stuk van het rijk besturen

Het gebied bleef van Karel, maar ze mochten het lenen

Dit noemen we het leenstelsel

Je kon graaf of hertog worden:

• Graaf: De baas in een klein gebied, een graafschap. Dit was minder belangrijk
• Hertog: De baas in een groot gebied, een hertogdom (bijvoorbeeld Brabant). Dit was erg belangrijk

De afspraken

De Leenheer

Houdt het gebied in bezit, maar leent het gebied aan iemand van adel.

De Leenman

Mag het gebied lenen en:

- Bestuurt het gebied

- Spreekt er recht

- Levert soldaten

- Mag inkomsten van het gebied houden

- Moet de leenheer trouw zijn

De persoon die een gebied uitleent

De persoon die een gebied leent

Bij wie hoort het?
Moet soldaten leveren

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag rechtspreken

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Leent het gebied uit

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag de inkomsten van het gebied houden

1. Leenheer
2. Leenman

Probleem met leenstelsel

Veel leenmannen deden alsof het gebied hun bezit was

Soms gingen leenmannen het gebied opnieuw uitlenen

Op deze manier kreeg je achterleenmannen

Hierdoor viel het Frankische rijk langzaam uit elkaar

Zet de namen op de juiste plek

Leenheer

Leenstelsel

Leenman

Achterleenman

Onveilige tijden

1. De leenheer probeerde zijn gebied vaak terug te veroveren

Leenheren en (ongehoorzame) leenmannen voerden dus oorlog

2. Ook waren er rovers en invallers, zoals Vikingen

Edelen beschermden zich vaak met een kasteel en namen ook aan ridders

Eerst houten gebouwen, maar later echte burchten

Filmpje

Leven in kastelen

https://schooltv.nl/item/het-zag-het-leven-op-een-kasteel-eruit-terug-naar-de-middeleeuwen

Filmpje

Hoe kastelen er nu vaak uitzien

Filmpje

Ridders in de middeleeuwen

(beetje oudbollig, maar goede informatie!)

Waarom was het onveilig in het Frankische Rijk?
2 redenen:

De boeren

Onveiligheid

 --> geen bescherming 

Hoe nu verder?

Domein

hof

Het Hofstelsel

(Horigen)

Het hofstelsel:

Wat is een hof

1. Woning van de edelman
2. kerk
3. akkerland
4. herendienst

Wat is een domein?

1. Een akker
2. een huis van een edelman
3. Het gebied van een edelman of klooster
4. het hofstelsel

Wie moesten er herendiensten doen?

1. De leenheer
2. De horigen
3. De adel
4. De ridders

Leg uit:
Hadden de horigen een prettig of zwaar leven?

De 3 standen

1e stand:

Geestelijkheid

2e stand:

De Adel

3e stand:

Boeren en burgers

1. De geestelijken

Taken 1e stand:

• Bidden zodat je in de hemel kwam.
• Zij konden iedereen van zonden verlossen.
  
  
• Kinderen van de adel konden geestelijke worden. 
• Privilege: Geen belasting betalen

2. De adel

Taken 2e stand:

• Beschermen alle inwoners.
• Besturen het land
• Erfelijk
  
  
• Geen belasting betalen
• Privilege: jachtrecht + molenrecht + rechter zijn

3. De 'boeren'

Taken 3e stand:

• Werken voor de 1e en 2e stand.
• Belastingen betalen
• Mogen niet zelf bepalen waar ze heen gaan. 

Welke stand was het belangrijkste?

1. Geestelijken
2. Adel
3. Boeren

Wat moesten boeren wel wat de andere 2 standen niet hoefden.

1. Beschermer zijn
2. Belasting betalen
3. Bidden

Verschillen leenstelsel & hofstelsel

Leenstelsel	Hofstelsel
Groot gebied (hele rijk), gaat om bestuur	Klein gebied, economisch systeem
Doel: Zo goed mogelijk besturen	Doel: Rijkdom + veiligheid
Afspraak tussen edelen	Afspraak tussen edelen en horigen

Lesdoelen

Je kan uitleggen:

• Wat het leenstelsel + hofstelsel is
• Waarom de middeleeuwen onveilig waren
• Wat ridders en toernooien  zijn
• Wie er het belangrijkste/onbelangrijkste waren in de Middeleeuwen