les 1 H9 opfrissen systematische naamgeving

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

les 1 

opfrissen systematische naamgeving

NOVA H9    HAVO5

HAVO5

Over deze les

Door deze LU zelfstandig door te werken herhaal je de systematische naamgeving van koolstofverbindingen met karakteristieke groepen zoals je die geleerd hebt in havo 4 (hoofdstuk 3)

Maak tijdens deze les aantekeningen op het stencil "overzicht koolstofverbindingen havo4" 

Na afloop van deze les controleer je of je voldoende voorkennis hebt om te starten met H9 door het maken van de voorkennistoets (blz 142 in je boek)

Maak tijdens deze les aantekeningen op dit stencil

Met de opdracht in de laatste kolom controleer je of je de regels van de systematische naamgeving  kunt toepassen

koolstofverbindingen

koolwaterstoffen

alkanen

alkenen

halogeenalkanen

alcoholen

alkanol

alkaanzuur

carbonzuren

aminen

alkaan

amine

Overzicht van alle koolstofverbindingen (havo5) met karakteristieke groepen. Op de volgende dia's worden alle groepen (havo4) één voor één herhaald. De reacties (additie,condensatie) herhalen we bij H9.2

esters

amiden

condensatiereactie

condensatiereactie

additiereactie

alkanen

• C_nH_2n+2

alkenen

• CnH2n

alkanolen

• CnH2n+1OH

alkaanaminen

• CnH2n+1NH2

alkaanzuren

• CnH2n+1COOH

Overzicht karakteristieke groepen havo4

systematische naamgeving

De lengte van koolstofketens geef je aan met een stamnaam.

Deze stamnamen leer je uit je hoofd

Het ezelsbruggetje kan helpen

Ma

En

Pa

Blowen

Perfecte

Hasj

 Alkanen

Alkanen

Achtervoegsel: - aan

- bestaan uit C-atomen en H-atomen

- hebben alleen enkele bindingen: 

het is een verzadigde koolwaterstof (maximaal aantal H-atomen gebonden aan C)

molecuulformule:

CnH2n+2

halogeenalkanen

halogeenalkaan = een H-atoom van de alkaanketen is vervangen door een halogeenatoom

voorvoegsel: broom-, jood-, fluor-, chloor-                   

systematische naamgeving 

Als een atoom op verschillende plekken aan de koolstof-keten kan zitten, moet je de plek aangeven met een plaatsnummer. Dit nummer is zo laag mogelijk

2-broompropaan

1-broompropaan

Hiernaast zie je: 

1-chloorbutaan 

en 

2-chloorbutaan

dit zijn isomeren met molecuulformule C4H9Cl

isomeren

• Moleculen met dezelfde molecuulformule maar een andere structuurformule.
  
• Door de andere ruimtelijke structuur zijn de stofeigenschappen zoals b.v. kookpunt verschillend.

C4H10

C4H10

NOTEER & LEER

  onvertakt          vertakt

Hiernaast zie je:

butaan

en

methylpropaan

systematische naamgeving:

1. aantal C-atomen langste keten = stamnaam 

+ achtervoegsel "-aan"

2. aantal C-atomen van de zijtak = stamnaam + "-yl". Noteer deze groep als voorvoegsel

1C, dus "meth"

zijgroep, dus "yl"

= methyl-

4C's dus butaan

3C's dus propaan

Wat is de juiste systematische naam?

1. butaan
2. 1,3-dimethylpentaan
3. 3-methylhexaan
4. heptaan

Wat is de juiste systematische naam?

1. 2,3-broompropaan
2. 2,3-tribroompropaan
3. 2,2,3-tribroompropaan
4. 1,2,2-tribroompropaan

Alkenen

alkanen

• C_nH_2n+2
• verzadigde koolwaterstoffen
  
• alleen C - C bindingen

alkenen

• CnH2n
  
• onverzadigde koolwaterstoffen
• bevat één C =C binding

ethaan

etheen

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 4 C-atomen
  met daarin een C = C
  dus stamnaam is buteen 
• de C = C krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer: 
  dus but-1-een
• zijketen is een methylgroep op het 3e C-atoom
  dus 3-methylbut-1-een

plaatsnummer C = C

onthoud: deze karakteristieke groep bepaalt de uitgang van de stof en heeft ALTIJD het LAAGSTE plaatsnummer

• C=C           > alkeen

Alkaan

Alkeen

Sleep de woorden naar het juiste vak

onverzadigd

verzadigd

C6H12

C18H38

C4H10

C23H46

propaan

etheen

Geef de systematische naam:

Alcoholen

alkaan

alkanol    

Alkanolen

karakteristieke groep: - OH

(hydroxylgroep)

uitgang: - ol

De OH-groep heeft altijd het laagste plaatsnummer

Wat is de juiste naam?

1. hexanol
2. hexaan-5-ol
3. hexaan-1-ol
4. hexaan-2-ol

Wat is de juiste naam?

1. butanol
2. butaandiol
3. butaan-1,1-diol
4. butaan-1,4-diol

alkaanzuren

alkaan  

alkaanzuur  

Alkaanzuren

karakteristieke groep: 

(carboxylgroep)

uitgang: - zuur

LET OP:

• De C van COOH telt mee in de lengte van de hoofdketen!
• De COOH-groep zit altijd aan het uiteinde = plaatsnummer 1 (en dat laat je weg)

systematische naamgeving alkaanzuren

structuur 1:

• langste keten: 2 C-atomen
  dus stamnaam is ethaan 
• karakteristieke groep: - COOH
  dus ethaanzuur
  
  

structuur 2:

• langste keten: 4 C-atomen
  dus stamnaam is butaan
• karakteristieke groep: - COOH
  
• dus butaanzuur

structuur 1

structuur 2

LET OP: de C van de COOH telt mee in de langste keten

de zuurgroep heeft altijd plaatsnummer 1 en de C van COOH telt mee in de langste C-keten. De juiste naam is dus

4,4,4-tribroombutaanzuur

Geef de juiste naam

1. ethaanzuur
2. propanol
3. hydroxypropaan
4. propaanzuur

Wat is de juiste naam?

1. propaandizuur
2. methaandizuur
3. 1,3-propaandiol
4. propaan-1,3-diol

alkaanaminen

alkaan  

alkaanamine 

Alkaanaminen

karakteristieke groep: - NH2

(aminogroep)

uitgang: - amine

De NH2-groep heeft altijd het laagste plaatsnummer

NAAMGEVING

De naam van een alkaanamine krijg je door achter de stamnaam het achtervoegsel -amine te zetten

methaanamine

 

Wat is de juiste
naam?

1. 1-propaanamine
2. propaan-1-amine
3. 3-propaanamine
4. propaan-3-amine

karakteristieke groepen:

onthoud: de karakteristieke groep bepaalt de uitgang van de stof en heeft ALTIJD het LAAGSTE plaatsnummer

• C=C           > alkeen
• -OH           > alkanol
• -NH2        >  alkaanamine
• -COOH     >  alkaanzuur (altijd op nr 1, dit nummer laat je weg)

Goed gewerkt!

Maak nu de voorkennistoets van H9 om te controleren of je de systematische naamgeving van koolstofverbindingen voldoende beheerst

de reacties van koolstofverbindingen (additie, condensatie) herhalen we bij H9.2