3.2 Genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 3

3. Erfelijkheid en evolutie

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genen

3.3 Kruisingen

3.4 Stambomen

3.5 Variatie in genotypen

3.6 Evolutie

3.7 Verwantschap

3.8 DNA-Technieken

Afsluiting

SE5 proefwerk thema 3

en

SE6 Praktische opdracht erfelijkheid

BS 3.2: Genen

Wat gaan we doen?

Voorkennis (maak de test jezelf van 3.1)

Uitleg 3.2

Opdracht DNA slinger

Opdrachten 3.2 maken

Test jezelf

Maak voor jezelf de Test jezelf van 3.1

Ken je de stof?

                      Lesdoelen

Na deze les:

1. Kun je omschrijven wat homozygoot en heterozygoot is.
2. Kun je omschrijven wat dominant en recessief is. 
3. Kun je omschrijven wat een intermediair fenotype betekend.

Chromosomen en DNA

Een vrouw is een organisme -) organismen bestaat uit heel veel cellen met in iedere cel een celkern -) celkern liggen chromosomen -) chromosomen zijn lange dunne ‘draden’ die voor een groot deel bestaan uit DNA -) om de DNA ligt eiwit gedraaid.

Fenotype en genotype

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = invulling van gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

DNA en genotype

• De informatie voor je erfelijke eigenschappen noemen we het genotype.
  
• Genotype is de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme
  
• Fenotype van het organisme is het uiterlijk van dat organisme.
  

Genenparen

• Van elk chromosoom heb je er twee.
• Op 1 chromosoom zitten meerdere genen.
• Genen komen zoals chromosomen dus ook

     voor in paren.

Heterozygote VS Homozygote

Hetero = ander

Homo = het zelfde 

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

2 x zelfde gen voor haarkleur = HOMOZYGOOT

gen: rood haar

gen:

rood haar

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

Dominante en recessieve genen

Dominant gen: een gen dat een ander gen overheerst

Recessief gen: een gen dat onderdrukt wordt door andere genen

2 verschillende genen voor haarkleur:    heterozgoot

gen: donker haar

gen:

rood haar

Homozygoot &  heterozygoot

• De ouders zijn heterozygoot, ze hebben twee verschillende genen voor haarkleur. Bruin haar is het dominante gen.

• De jongen is homozygoot, hij heeft twee dezelfde genen voor haarkleur. 1 van pa, 1 van ma.
  Rood haar is het recessieve gen.Alleen bij 2 van deze genen zichtbaar

intermediair fenotype: 

Oefenen

• Hoeveel chromosomen zijn er in de celkern getekend? 
• Hoeveel chromosomenparen zijn er in de celkern getekend? 
• Hoeveel genen zijn er in de celkern getekend? 
• Hoeveel genenparen zijn er in de celkern getekend? 

Samenvatting 3.1

• Definitie en bijbehorende genotype in letters: A- a -Aa - Ab
• Gebruik je lesstof!
• Zacht overleg.
• Klaar? Begin met de opdrachten van 3.2

Welke van de twee kan je in je leven veranderen?

1. Genotype
2. Fenotype

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Welk eigenschap heeft te maken met het fenotype?

1. Blond geverfd haar
2. Kort geknipt haar
3. Rossig haar
4. Zowel A, B als C

23 chromosomen

2 3 chromosomen

46 chromosomen

46 chromosomen

                      Lesdoelen

Na deze les:

1. Weet je wat fenotype is
2. Weet je wat genotype is
3. Weet je hoeveel chromosomen de spiercel van een mens heeft
4. Weet je hoeveel chromosomenparen de spiercel van een mens heeft

Aan het werk

• in het boek of online 
• maken § 3.2 Genen opdracht

Het uiterlijk van een organisme noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

De informatie op chromosomen voor één erfelijke eigenschap

1. is een fenotype
2. is een gen
3. is een chromosoom

De informatie voor alle erfelijke eigenschappen noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

Welke geslachtschromosomen kunnen niet voorkomen

1. Gewone lichaamscel
2. Geslachtscel

Welke geslachtschromosomen kan een man doorgeven aan zijn kinderen?

1. Alleen Y
2. Alleen X
3. X of Y

Dominant en recessief

Dominant allel is sterker dan recessief allel. 

Het dominante allel komt tot uiting in het fenotype.