PO - Bovenbouw - Allemaal Burgers -WvR 2024

• Burgerschapskunde
• Mentorles
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen zelfstandige, actieve, betrokken burgers “bakken”. Wat zijn dat eigenlijk, actieve betrokken, kritische burgers? Kun je deze maken? En hoe moet dat dan? In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn. Wat vinden we in deze klas belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.

Instructies

Doel van de les        
Op een speelse, creatieve manier ontdekken en zich bewust worden van wat het betekent om (individueel en in groepsverband) een actieve, betrokken en zelfstandige burger te zijn.

Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, in groepjes brainstormen, overleggen, keuzes maken en reflecteren, creatieve opdracht met knippen en plakken.

Let op: deze les heeft een vrij uitgebreide creatieve werkvorm op het eind. Er bestaat een kans dat de les te lang is voor een lesuur. Je kunt dan het best de les in twee delen doen. Geef deel 1 van de les t/m slide 7. Lesdeel 2 begint dan bij slide 8!

Benodigdheden / voorbereiding

• Kopieer het kopieerblad 6 x op A3 formaat in kleur voor jouw klas.
• Knip van tevoren alle onderdelen los. Doe dit zelf of samen met de leerlingen voorafgaand aan de les.
• Je hebt extra nodig: 6 witte A4 vellen + stiften + lijm
• Selecteer welk van de twee filmpjes je wil laten zien (slide 5)

Let op! Heb je een RespectBox ontvangen? Dan vind je het "Kopieerblad Allemaal Burgers bovenbouw" in de box. Kopieer deze 6x.

Bijlage

• Knipvel Allemaal Burgers PO bovenbouw

Kennis:
De leerlingen...
... maken kennis met burgerschap en 'burger' zijn
… leren de term zelfstandig m.b.t. burgerschap
… leren de term betrokken m.b.t. burgerschap
... leren de term actief m.b.t. burgerschap
... weten dat anderen andere meningen (kunnen) hebben

Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritisch kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… zijn in staat (eigen) keuzes te maken
... oefenen met keuzes onderbouwen

Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief, open en creatief

Burgerschap

Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:

•    Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
•    Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
•    Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.

•    Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur

•    Kerndoel 2. Diversiteit:

•    In gedrag rekening houden met ervaringen en perspectieven van anderen.

•    Kerndoel 3. Democratische waarden:
•    Kennis over de ontwikkeling en de betekenis van de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.
•    Verkennen van de grenzen aan vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau.

•    Op basis van morele en ethische perspectieven verkennen wat met rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid handelen betekent voor jezelf

•    Kerndoel 5. Democratische betrokkenheid

•    Communiceren op een respectvolle wijze

•    Kerndoel 6. Maatschappelijke vraagstukken:
•    Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
•    Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.

Speciale dank aan meester Mokhtar van basisschool Al Amana voor het samen testen van de les!

Werkbladen

Knipvel2024_Burger bovenbouw.pdf

Introductie

Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen zelfstandige, actieve, betrokken burgers “bakken”. Wat zijn dat eigenlijk: zelfstandige, actieve, betrokken burgers? Kun je die maken? En hoe moet dat dan?

In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we in deze klas belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.

Warming-up-oefening: Jouw burger!?
Duur: max. 5 minuten

Stap 1: individueel
Stel, je krijgt nu een menukaart voor je neus met alle verschillende burgers die je kan bedenken of samenstellen.
Welke zou jij dan bestellen?
(Noteer eventueel jouw burger voor jezelf.)

Stap 2: in duo’s uitwisselen
Interview elkaar kort hoe de burger van de ander eruitziet en smaakt.  Wat voor broodje heeft ie? Wat zit er allemaal op? Heeft de burger saus of juist niet?

Stap 3: klassikaal ophalen
Vraag aan de klas wat ze van hun klasgenoot hebben gehoord. Vraag specifiek naar de unieke burgers.
Hoe leuk zijn onze verschillende smaken!
Allemaal burgers, maar allemaal anders!

Van burgers naar burgers

In Nederland hebben we het ook over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap!

De perfecte burger...

...bestaat die eigenlijk?

Leg klassikaal uit:

Nope... het is precies zoals we net hebben gezien: de een is vegetarisch, de ander niet. De ene is dol op kaas, sausjes  en toppings, terwijl de ander graag wat minder poespas heeft.

Net als met burgers zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, andere persoonlijke voorkeuren en we hebben verschillende normen en waarden.

Een perfecte burger? Die bestaat niet!

Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving.

Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden in goed (klassen)burgerschap. Het gaat niet over wie je bent maar wat je (gezamenlijk) vindt.

Samenleving = samen leven!

Leg klassikaal uit:

Wij 'burgers' wonen in een samenleving.
Wat betekent dat?

sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.*  [bron: Van Dale]

We moeten met z'n allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet aardig vindt, je leeft naast én met elkaar. Dus elkaar kennen en ruimte geven is belangrijk. 

EXTRA
Wist je dat: Iedereen draagt bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!

Bekijk een van de filmpjes 
Kies welke van de twee onderstaande Klokhuis-sketches beter bij jouw klas past.

1: Vrachtwagenchauffeuses:

Als ik de politiek inga, dan wil ik een gezellig Nederland!

Dit filmpje gaat met een hele grote knipoog over de Nederlandse democratie en rechtsstaat. Wat gebeurt er als één iemand zijn zin kan doordrijven en een dictator wordt?  Kies dit filmpje als jullie al voorkennis hebben over hoe onze democratie en rechtsstaat werkt.

https://www.youtube.com/watch?v=MOXzGY9fn_o

2: Vriendelijk communiceren

Een man probeert zijn gezin op dezelfde manier aan te spreken zoals hij bij zijn robot doet. Maar is dit wel een goede manier van communiceren?

Kies dit filmpje als de eerste sketch iets te hoog gegrepen is voor jouw klas of als je de focus meer op burgerschap ín de klas wil houden. Dit filmpje gaat over vriendelijk communiceren met elkaar.

https://www.youtube.com/watch?v=MtlrLVHiD8A

Bespreek het filmpje klassikaal na

Filmpje 1:

- Hoe heet het als één iemand alle macht heeft over het land en er geen vrijheid van meningsuiting meer is? (dictator)

- Kunnen jullie de verschillen opnoemen tussen onze democratische rechtsstaat en een dictatorschap? (democratisch beslissen, grondrechten, onafhankelijke rechtspraak, scheiding van macht en recht, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers... enz. )

- Wanneer waren wij geen 'vrij' land? (tijdens de Tweede Wereldoorlog)

Sluit het gesprek af met de conclusie dat wij gelukkig in een democratie leven waarin alle mensen gelijk zijn, met regels waar iedereen zich aan moet houden, ook de regering!

Filmpje 2:

- Wat ging hier in het filmpje mis?

- Wie heeft weleens dat hij misschien per ongeluk iets op deze manier zegt?

- Wat zou er gebeuren als niemand meer alsjeblieft en dankjewel zou zeggen?

Sluit dit gesprek af met de conclusie dat we gelukkig allemaal wel weten hoe het moet en dat het fijn is om lief te doen naar elkaar. De samenleving is een stuk prettiger als iedereen aardig doet tegen elkaar!

Opdracht: klassenburgers!

Uitleg opdracht

Jullie gaan in groepjes een burger samenstellen met wat jullie nou écht belangrijk vinden!

We gaan zo over de drie onderdelen van de hamburger brainstormen die je op het bord ziet. Wat hebben we volgens jullie nodig om echt een goede 'burger' te zijn?  Vervolgens gaan we hiermee aan de slag met het werkblad. Let's go!

Klassikale brainstorm

Schrijf per term mee op het bord

Brainstorm over de drie volgende termen. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)

• Wat heb jij nodig om 'zelfstandig te kunnen nadenken’, bijvoorbeeld in de klas of op school?
Te denken valt aan: Vragen stellen | Stilte of juist overleggen | Mening hebben | Mening geven | Researchmogelijkheden | Serieus genomen worden

• Wat heb jij nodig om je 'betrokken te voelen' ?
Te denken valt aan: Geïnteresseerd | Belangstelling | Aandacht | Verbonden | Veilig voelen | Geaccepteerd voelen | Gezien worden | Serieus genomen worden

• Wat heb jij nodig om 'actief mee te kunnen doen' in de klas?
Te denken valt aan: Hard werken | Meedoen | Zin hebben | Van je laten horen | Meedenken | Ideeën hebben | Je goed voelen | Vrienden

Verdeel je klas in 6 (ongeveer) even grote groepen.

In de groepjes:

Twee groepjes krijgen alleen de plakken kaas (iedere groep 4 plakken), twee groepjes krijgen de blaadjes sla (beide groepjes dus 4 blaadjes sla), twee groepjes krijgen de burgers (beide groepjes dus 4 burgers).

[Hou de broodjes nog apart, deze komen bij de volgende slide in het spel]

Elk ingrediënt staat voor een term/kernwaarde.

Kaas = zelfstandig nadenken

Sla = betrokken voelen

Burger = actief meedoen

Elk groep bespreekt welke vier uitkomsten van de brainstorm zij als groepje het belangrijkste vinden. Ze schrijven dit met een stift op hun vier ingrediënten.

Er ontstaan zo acht plakken kaas met op elk één woord uit de brainstorm over 'zelfstandig nadenken'.

Acht blaadjes sla met termen uit de brainstorm over 'betrokken voelen'.

En acht burgers met termen uit de brainstorm over 'actief meedoen'.

Let op: parallelgroepjes kunnen op dezelfde uitkomsten komen, dat is prima!

In de groepjes

Vervolgens worden alle kazen op een tafel verzameld, alle burgers op een andere tafel en de slabladen op een derde tafel.

Ieder groepje pakt ten eerste een hamburgerbroodje (boven en onderkant) en gaat vervolgens hun ideale burger bij elkaar ‘shoppen’.
Als groepje moeten ze van elke tafel één ingrediënt meenemen om hun burger mee te bakken. Wat vinden zij het meest belangrijk voor betrokken, voor zelfstandig en voor actief? 

Overleggend en discussiërend kiezen ze per groepje de drie ingrediënten voor hun burger.

Tijd om de burgers te bakken!

In de groepjes

Zijn jullie tevreden met jullie ingrediënten? Ieder groepje plakt nu hun burger op een A4. Zo ontstaan er zes klassenburgers.

Sommige burgers zullen dezelfde termen hebben en er blijven ook nog ingrediënten over. Dat is niet erg!

Welke burgers hebben we allemaal?

Klassikaal bespreken
Bespreek klassikaal de uitkomsten.
Elk groepje vertelt welke keuzes ze hebben gemaakt en waarom.

Stel vragen om interactie te stimuleren, zoals:

• Waarom vinden jullie dat belangrijk?
• Gebeurt het al?
• Merken jullie dat er soms iets mis gaat op dit punt?
• Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
• Etc.

Klassikale reflectie

We hebben gezien welke burgers we hier willen bakken. (Benoem enkele belangrijke/ terugkerende punten die genoemd zijn.)

• Werken we in deze klas aan deze dingen? Wat doen we wel, wat niet?
• Merken jullie dat er soms iets misgaat hiermee?
• Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
• Zullen we hier afspraken over maken?

Zo kun je samen met je klas komen tot democratische omgangsafspraken en geven jullie vorm aan jullie eigen klassenburgerschap!

TIP:  Hang de burgers op in de klas! Eventueel mét een lijst van de tot stand gekomen afspraken erbij.

We zijn allemaal burgers!

LINK

Evaluatie invullen? Graag!

We zijn bij Respect Foundation heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd op zoek naar verbeterpunten. Alvast bedankt!

Klik op de link!