week 7 vast 4.3 Leven in het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Welkom bij geschiedenis

• Ga rustig zitten op je plek volgens de nieuwste klassenplattegrond.


• Pak alvast je leerboek, een pen, eventueel kleurpotloden en schrift. Maar laat alles dicht

Vandaag

1. Leerdoelen (2 min)
2. Kennis ophalen vorige les. (5 min)
3. Uitleg paragraaf 4.3 (15 min)
4. Verder met je mindmap (10 min)
5. Afsluiting (5 min)

Leerdoel

Je kunt beschrijven wat er in onze streken veranderde door de komst van de Romeinen.

Je kunt uitleggen wat romanisering is en waarom dit gebeurde.

Ik oefen met de vaardigheid bruikbaarheid van bronnen.

Hoe kon het Romeinse rijk zo groot worden? (2 goed)

1. Landen wilden erbij horen
2. Een sterk en gedisciplineerd leger
3. Door de wegen kon het leger overal komen
4. Germanen gaven zich over

Wat betekent Imperium Romanum?

1. Machtig Rijk
2. Reusachtig Rijk
3. Romeinse Rijk
4. Griekse Rijk

Romeinen in Nederland

Romeinen in Nederland

• De Romeinse tijd (58 v. Chr. - ±400 n. Chr) is een belangrijke periode voor ons gebied. 
• Zo nemen de Romeinen ijzer mee, dat handig is als gereedschap, maar nemen ook het schrift mee.
• Hiermee eindigt ook bij ons de prehistorie en begint de historie.
• De Romeinen bouwen luxe gebouwen: villa’s, thermen, amfitheaters.
• De Romeinen brengen nieuwe producten en technieken: geld, glaswerk, dakpannen, kippen, oesters, landbouwproducten (zoals druiven en perziken).

Romeinen in Flenio

Vermoedelijk ligt de Romeinse plaats Flenio, die op een oude Romeinse kaart staat, in Vlaardingen. Om het grote Romeinse leger te kunnen voeden, moeten de boeren veel meer graan verbouwen. Mannen uit onze streken moeten het Romeinse leger in en worden ver buiten het gebied gelegerd.

Archeologische vondsten. In de Romeinse tijd dammen de Vlaardingse boeren kreken in en leggen sluisjes aan. Bij Hoogstad zijn hiervan vondsten gedaan. Als de veteranen terugkeren naar hun geboortegrond brengen ze, naast Romeinse kennis en nieuwe gewoontes, ook Romeinse spullen mee. Zo ook in Vlaardingen. Archeologen vinden hier scherven van geïmporteerd, met een draaischijf gemaakt terra sigillata (rood of roodbruin, glad aardewerk). Ze treffen ook mantelspelden (fibula’s) aan.

Die gebruikten de Romeinen om hun kleding vast te maken. Verder zijn een Romeinse munt en een leren, bespijkerde zool van een Romeinse schoen gevonden. Bijzonder is de vondst van een luizenkam met daarin de oudste luizen van Europa. Het oudste Romeinse voorwerp dat in Vlaardingen is gevonden, is een gem (een steen in een ring) uit het begin van de eerste eeuw, vermoedelijk afkomstig van een veteraan. Ook het alleroudste haringskeletje en een boemerang uit de eerste eeuwen van onze jaartelling zijn hier opgegraven.

Wanneer kwamen de Romeinen in onze streken?

1. 158 v. Chr.
2. 58 v. Chr.
3. 58 n. Chr.
4. 158 n. Chr.

Ten noorden van het Romeinse Rijk woonden verschillende volkeren. De Romeinen noemden deze volkeren: De Germanen

De Germanen 

• Ze moesten voedsel of vee las belasting betalen
• Jonge mannen moesten in het romeins leger
  
• De Germanen die in dit gebied kwamen wonen werden Bataven genoemd.

Limes = grens van het Romeinse Rijk

• De Romeinen maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.
  
  
• Maar als het nodig is bouwen ze een
  versterkte grens met wachttorens en forten.
  Zo'n grens heet limes.

De Limes in Nederland

• In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. 
• Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten  (Castellum) en wachttorens.

• Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

Castellum

Zo heeft een Castellum (fort) uitgezien.

Vanuit hier bewaakten de Romeinse soldaten de grens.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

Xanten

Noviomagus (Nijmegen)

1. Lijnrechte stad
2. In het midden het forum
3. Aan het forum werden de: tempels, markthal, raadshal gebouwd
4. Daar omheen bouwde men huizen / bedrijven / winkels

Onstaan van een agrarisch-stedelijke samenleving/ Landbouwstedelijke samenleving

Ulpia Noviomagus

Modern reconstruction of the Roman city of Ulpia Noviomagus (Nijmegen) as it appeared in the 1st century AD.

You may notice that the layout of the city is very similar to that of a Roman fortress.

In fact all fortresses and cities in the Roman empire were built according to the same strict layouts. 

Wat was de Limes?

1. Een reeks forten aan de grens om het Romeinse rijk te beschermen
2. Een rang in het Romeinse leger
3. De natuurlijke grenzen van het Romeinse rijk
4. Een Romeins bouwwerk

Romanisering 

Romanisering ⮕ Overnemen van de Romeinse cultuur en gewoontes.

Romanisering

• Niet-Romeinen mochten in Romeinse leger, werden na diensttijd Romeins staatsburger.
• Overal Romeinse gebouwen (badhuizen, tempels, aquaducten, wegen).
• Latijnse taal.
• Romeinse rechtspraak.
• Romeinse producten (aardewerk, sieraden, olijfolie).
• Veroverde volken mochten eigen tradities, gebruiken en goden gewoon houden, maar namen geleidelijk wel over van de Romeinen.

Wat is romanisering?

1. Het overnemen van de Romeinse cultuur door overwonnen volken.
2. Een tijd van rust en vrede voor het Romeinse rijk
3. Het vereren van de Romeinse keizer
4. Het veroveren van Romeins gebied

Als laatste uitleg.........., dit ga je tegenkomen in je werkboek:

-> Bruikbaarheid van bronnen.

Bronnen geven informatie over het verleden. Als je een vraag hebt over de geschiedenis, zoek je naar bronnen voor een antwoord. Je wilt bijvoorbeeld weten wie Julius Caesar was. Als je in een bron daarover informatie vindt, is dat een bruikbare bron voor jouw vraag. 

Bruikbaarheid van bronnen

Wanneer is een bron bruikbaar?

• Bronnen zijn bruikbaar als ze antwoord geven op de vraag die je stelt. 
• Het antwoord op jouw vraag moet dus terug te vinden zijn in de bron. 

Dit schrijfplankje is gevonden bij Tolsum, in Friesland. Het is gemaakt in het jaar 29.

SAMEN OEFENEN:

Er staat een tekst op het schrijfplankje: Iemand heeft geld geleend van de slaaf Carus en belooft dat terug te betalen. Enkele Romeinse soldaten en een Bataaf zijn getuigen.

-> Voor welke historische vragen is dit schrijfplankje een bruikbare bron? Dus: op welke vragen kun je in deze bron een antwoord vinden?

Bijvoorbeeld de vraag: Hebben de Romeinen Friesland veroverd? Dat kan ik (wel / niet) aan dit schrijfplankje zien, want .........................................

Voor een antwoord op de vraag is dit dus (een / geen) bruikbare bron

Hebben de Romeinen Friesland veroverd?

Dat kan ik niet aan dit schrijfplankje zien, want in de tekst staat niets over een overheersing door de Romeinen.

Voor een antwoord op de vraag is dit dus geen bruikbare bron.

Opdracht: Werk verder aan je een mindmap (Z.f)

Hoe gaan we dit doen? Pak je mindmap van vorige week:

- In het midden 'Het Romeinse Rijk'

- Leerboek erbij: paragraaf 4.3: Gebruik de kopjes van de alinea's

- Laat de begrippen terugkomen.

-> bewaar je mindmap in je schrift of leerboek.

mindmap verantwoording didactische keuze: lln vinden het vaak lastig nieuw aangeboden lesstof een plaats te geven in het hoofd. Door ordening kan er een beeld ontstaan van het verleden (van Leeuwen et all, 2023)

Met een mindmap worden leerlingen uitgedaagd om hoofd-en bijzaken van elkaar te onderscheiden en daarnaast de belangrijkste begrippen op te schrijven. Bovendien wordt van lld gevraagd informatie samen te vatten en te categoriseren ( van leeuwen et all 2023)

Wat was de Limes?

1. Reeks forten om het rijk te beschermen
2. Een rang in het Romeinse leger
3. De natuurlijke grenzen van het rijk
4. Een soort van tweede kamer van de Romeinen

Wie waren ook alweer de Bataven?

1. Dat waren de Germanen
2. Dat waren de vijanden van de Romeinen
3. Een volk uit Zweden
4. Dat waren de mensen die toen in NL woonden

Voor mij zijn de leerdoelen behaald

😒🙁😐🙂😃