5.3 Variatie in Genotypen

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

Terugblik!

Wat is juist?

1. 1 celkern 2 genen
2. 1 cel 2 chromosomen
3. 3 DNA 4 gen
4. 3 Chromosomen 4 DNA

Chantal heeft een hond. Een spiercel van deze hond bevat 78 chromosomen.
Hoeveel chromosomen heeft deze hond in een levercel?

1. 39
2. 78
3. 156
4. 36

Vader met 46 chromosomen
Moeder met 46 chromosomen
Hoe krijg jij 46 chromosomen?

1. 23 van vader en 23 van moeder
2. Elke keer anders, als het er maar 46 zijn
3. 46 van moeder
4. 46 van vader

Hoeveel chromosomen heeft een paar chromosomen?

1. 4
2. 6
3. 2
4. 8

De volgende cellen zijn geslachtcellen

1. Eicel
2. Hersencel
3. Spermacel
4. Zaadbalcel

Welk chromosoom vormt een paar met chromosoom 1?

1. 2
2. 3
3. 4

Zet in de juiste volgorde van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Hoeveel chromosomen hebben wij?

1. 22
2. 23
3. 44
4. 46

Het genotype van iemand ontstaat

1. bij de geboorte
2. bij de bevruchting
3. tijdens het leven
4. in de eicel

het fenotype van iemand ontstaat

1. bij de geboorte
2. bij de bevruchting
3. tijdens het leven
4. bij de bevruchting en tijdens het leven

Erfelijkheid en evolutie

basisstof 3 Variatie in Genotypen

Doel van de les

4 Je kunt omschrijven dat door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
5 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

In een lichaamscel komen chromosomen in paren voor. Een geslachtscel bevat enkelvoudige chromosomen. Welke dat zijn, hangt af van het toeval.

Chromosomenparen & Genenparen

Je hebt chromosomen in paren. 1 van je vader en 1 van je moeder. 

Maar dus ook genenparen; 

Het gen van de vader en het gen van de moeder vormen samen een genenpaar.

Genenpaar

Het gen van de vader en het gen van de moeder vormen samen het genenpaar. Ieder genenpaar is verantwoordelijk voor 1 erfelijke eigenschap. Bijvoorbeeld: oogkleur.

Verschillende informatie

Je vader en je moeder hebben niet dezelfde eigenschappen. Je vader kan bijvoorbeeld steil haar hebben, en je moeder krullend haar. Bij de bevruchting komt de helft van de chromosomen van je moeder en de helft van de chromosomen van je vader. De chromosomen van een paar kunnen daardoor verschillende informatie bevatten. Eén chromosoom bevat bijvoorbeeld de informatie voor steil haar, het andere voor krullend haar. 

Kinderen krijgen van elke erfelijke eigenschap één keer de informatie van hun moeder en één keer de informatie van hun vader. Soms is de eigenschap van de moeder te zien en soms die van de vader. Je kunt dan de kleur ogen van je moeder hebben en de kleur haar van je vader. Hierdoor lijken kinderen op hun moeder en hun vader. 

Variatie in genotypen

Kinderen van dezelfde ouders lijken soms op elkaar, maar ze hebben ook verschillen. Eén kind heeft bijvoorbeeld de kleur ogen van de vader, het andere kind heeft de kleur ogen van de moeder. Ieder mens heeft een andere combinatie van erfelijke informatie. Hierdoor is geen mens precies gelijk. Dit noem je variatie in genotypen. Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen.

Mutaties

• Chromosomen bestaan uit DNA
• DNA kan beschadigt raken bv bij celdeling of door straling
• de informatie voor erfelijke eigenschappen kan veranderd zijn
• Dit noemen we een mutatie
• als een mutatie zichtbaar is in het fenotype noemen we zo een organisme een mutant

Effect van Mutaties

Als deze mutaties in lichaamscellen voorkomen dan hebben ze alleen invloed op het organisme waarin de mutatie optreed

Als deze mutatie in geslachtcellen voorkomt dan zullen de nakomelingen de mutaties ook dragen. 

Mutagene invloeden - mutageen

Kanker

Mutaties die invloed hebben op celdeling. 

De cel gaat zich ongeremd delen. 

Er ontstaat een gezwel. 

Als deze kwaadaardig is kunnen kankercellen  in het bloed terecht komen - uitzaaien. 

Kankerverwekkend

Mutagene invloeden zijn ook kankerverwekkend. Door te zonnen wordt je huid bruin. Dit komt door de uv-straling in zonlicht. Uv-straling is mutageen. Als je vaak en lang zont, krijgt je huid veel uv-straling. Daardoor heb je meer kans op huidkanker. Stoffen in sigarettenrook vergroten de kans op longkanker.

Aan het werk! Bio!

Wat? 5.3 Chromosomen en genen- opdrachten 1 t/m 10.

Opdracht 7 maak je in je mapje

Waar? In Magister.me in de studiewijzer mens en natuur. 

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!

Waar bestaan chromosomen uit?

1. Celplasma
2. DNA