Erfelijkheid en evolutie bs2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2,3

BS 2 Chromosomen en genen

Vandaag

10 min: Herhaling fenotype/genotype

10 min: Uitleg basisstof 2: Chromosomen en genen

20 min: Opdrachten maken/nakijken.

10 min: Herhaling lesstof.

Gen

Een gen = deel van chromosoom met informatie voor één erfelijke eigenschap

Elk chromosoom bevat een groot aantal genen.

Genenpaar

• chromosomen komen in paren voor (2 x 23)
• op de chromosomen liggen genen
• genen komen dus ook in paren voor

Wat was het?

Genotype?

Fenotype?

Wanneer ontstaat het genotype?

Van klein naar groot:

1. DNA-Chromosomen-Celkern-Cel
2. Celkern-DNA-Chromosomen-Cel
3. Chromosomen-Celkern-Cel-DNA
4. Cel-Chromosomen-Celkern-DNA

Wat verandert er wel en wat niet?

1. wel: genotype niet: fenotype
2. wel: fenotype wel: genotype
3. wel: fenotype niet: genotype
4. niet: fenotype niet: genotype

Welke uitspraak over chromosomen klopt niet?

1. De mens heeft 46 chromosomen
2. De chromosomen liggen in paartjes
3. Elke cel van je lichaam heeft unieke chromosomen
4. In de chromosomen staat informatie voor erfelijke eigenschappen

Welke uitspraak over chromosomen is FOUT?

1. Chromosomen bestaan uit DNA
2. Chromosomen liggen in het cytoplasma
3. Een mens heeft 46 chromosomen per cel
4. Niet ieder dier heeft evenveel chromosomen

Hebben alle spiercellen van een man hetzelfde genotype of hebben ze een ander genotype?

1. Hetzelfde genotype
2. Verschillende genotypen

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Wibi kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

BS2: Chromosomen en genen

Mens: 46 chromosomen (23 paren chromosomen)

Chromosomen paren

geslachtschromosomen

Het 23ste paar noem je het geslachtschromosomenpaar

Dit is bij en meisje XX

Dit is bij een jongen XY (2 verschillende chromosomen)

Wat kun je zeggen over de
persoon waarvan de
chromosomen te zien zijn
in de afbeelding?

1. Het geslacht is een man
2. Het geslacht is een vrouw
3. Het geslacht is niet te bepalen
4. Deze persoon speelt graag minecraft

Heeft een vlo hetzelfde fenotype als de pop waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. zowel hetzelfde fenotype als hetzelfde genotype

Alle uiterlijk waarneembare kenmerken van een individu noemen we

1. de erffactor
2. het genotype
3. het fenotype
4. epigenetica

Wat is een fenotype

1. Het uiterlijk van een organisme
2. Informatie voor alle erfelijke eigenschappen

Homozygoot of heterozygoot

AA = homozygoot dominant

aa = homozygoot recessief

Aa = heterozygoot 

Homozygoot en heterozygoot

Homozygoot

Heb je 2 genen voor krullend haar, dan ben je homozygoot voor de eigenschap krullend haar.

Allelenpaar haarvorm

homozygoot = allelenpaar dat bestaat uit 2 gelijke allelen

bovenste en middelste plaatje

heterozygoot = allelenpaar dat bestaat uit 2 ongelijke allelen

onderste plaatje

Dominant en recessief

• Dominant allel = een allel dat altijd tot uiting komt in het fenotype
  

-aangegeven met een hoofdletter (bijv A)

• Recessief allel = een allel dat alleen tot uiting komt als er geen dominant allel aanwezig is
  

-aangegeven met een kleine letter (a) 

Eigenschap 2 keer in lichaamscel, dus 2 letters per eigenschap!

Erfelijkheidsonderzoek: kijken of iemand het allel bezit voor een erfelijke ziekte. Drager betekent: je bezit  dit allel, maar bent niet ziek. Je kunt het dan wel doorgeven aan je kinderen. 

Intermediair

• Soms zijn genen niet helemaal dominant
• Dan uiten ze een beetje van beide
  

3 = intermediair fenotype