1.3 Rivieren in de oceanen & 1.4 het klimaat als systeem

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.3 Rivieren in de oceanen

H1 Het klimaatsysteem

Klimaatvraagstukken

Lesdoel

• Wat is de invloed van zeestromen op het klimaat?
  
• Wat zijn El Niño en La Niña?

Zeestromen

Wat valt je op aan de richting van de zeestromen?

Zeestromen

Warm: van evenaar naar polen, distributie warm zeewater

Koud: van polen naar evenaar, distributie koud zeewater. 

Warme zeestroom: minder koud in de winter

Koude zeestroom: minder warm in de zomer

Invloed golfstroom

Thermohaline circulatie

Thermohaline circulatie

Thermo:

Koud water heeft een hogere dichtheid, dus is zwaarder. 

Haline:

Warm zeewater iets zouter, want meer verdamping.

Zout water is zwaarder.

Thermohaline circulatie

• Warme golfstroom, bevat meer zout.
  
• Stroomt naar Noordwest Europa, koelt af. 
  
• Zakt weg bij IJsland (diepwaterpomp) en stroomt als dieptestroom terug.
  
• Water welt op bij diepzeetroggen vanwege aflandige wind. 

El Niño

ENSO

ENSO: El Niño - Southern Oscillation

El Niño: oceanische deel

Southern Oscillation: atmosferische deel

Southern Oscillation

Zuidelijke oscillatie: voortdurende verandering van het luchtdrukverschil tussen Indonesië en Peru

Normale situatie: 

Lagedrukgebied boven Darwin, hogedrukgebied boven Tahiti.

Noordoostpassaat en Zuidoostpassaat.

Overheersende windrichting: O -> W

Index positief = normale situatie, Index negatief = SO

esminfo.prenhall.com

La Niña

Oostelijke wind -> zeestroom van Peru naar Indonesië

Kust Peru: opwellend koud diepzeewater (thermocline komt omhoog)

-> koelt lucht af

-> hogedrukgebied boven Peru

Indonesië en Australië: aanvoer warm water

-> warmt lucht op

-> Sterker lagedrukgebied -> veel neerslag

Versterke situatie: La Niña, grotere drukverschillen met sterkere stromingen en passaten. 

Southern Oscillation

Veranderde situatie:

• Lagedrukgebied boven Darwin wordt heel zwak, dus er is niet echt lage druk (weinig verschil).
  
• Sterker lagedrukgebied boven Tahiti.
• Passaten verzwakken of verdwijnen
• Kans op een westenwind.  
  

El Niño

Normale systeem draait om:

Drukverschillen minderen, passaten verzwakken/verdwijnen

Ergste geval: omdraaien windrichting. 

Westenwind -> westelijke zeestroom.

Peru: geen opwellend koud water, geen visvangst, neerslag leidt tot overstromingen. 

Indonesië: weinig neerslag, bosbranden. 

1.4 Het klimaat als systeem

H1 Het klimaatsysteem

Klimaatvraagstukken

Lesdoel

• Waarom treden er klimaatveranderingen op?

Klimaat

Samenspel van atmosfeer, hydrosfeer, biosfeer en lythosfeer.

Constante wisselwerking tussen geofactoren.

Verandering in de een, leidt tot veranderingen in anderen. 

Klimaatfactoren

1. Conditionele factoren

• Ligging en verschuiven continenten 

-> Antarctica op de zuidpool + koude zeestroom: Albedo

-> Continenten in krans rond noordpool: IJskappen

-> Zuid-Amerika aan Noord-Amerik: beinvloeden zeestromen

• Verandering in deze ligging kan leiden tot klimaatverandering. 

Klimaatfactoren

2. Sturend: Milankovic variabelen

• Excentriciteit: cirkelvormigheid baan aarde
• Scheefheid: scheve stand aardas
• Precessie: tollende beweging aarde

Klimaatfactoren

3. Zonne-energie

• Variatie in de energie die de zon afgeeft

-> zonnevlekken = minder warmte

Terugkoppelingsmechanismen

Zodra afkoeling is ingezet, wordt deze versterkt door bijvoorbeeld: 

• verstoring thermohaliene circulatie; stop toevoer warme zeestroom naar noorden 
• droogvallen ondiepe zeeën door opslag water in ijskappen
• opnemen CO2 door actievere plankton