Les 3 KUA: muziek analyse

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

KUA V5 - les 3 - Muziek analyse

Aspecten

Kunst analyseren: wat doe je dan?

Voor alle disciplines moet je iets kunnen zeggen over:

• Voorstelling: wat is er te zien/horen? Wat is het onderwerp/verhaal/thema/idee/concept?

• Vormgeving: hoe wordt de voorstelling vormgegeven/afgebeeld door middel van beeld/ dans/spel/muziek/filmtechniek?
  
• Materialen/technieken (bij beeldende kunst) of theatervormgeving (bij podiumkunsten): Waarmee, met welke materialen en technieken, wordt de voorstelling vormgegeven?

Voor alle disciplines moet je de begrippen kennen waarmee je deze onderwerpen kunt beschrijven. Via magister vind je de online omgeving van de Bespiegeling met drills waarmee je de kunstbeschouwelijke begrippen kunt trainen.

Voorstelling / vormgeving bij muziek

I. Uitvoering / voorstelling: Wat is er te horen en/of te zien? Wat voor soort muziek(stuk)

wordt er uitgevoerd?

II. Inhoud: Waar gaat het muziek-/muziektheaterstuk over: wat is het onderwerp, het

verhaal, het thema, het idee of concept? Wat is de boodschap of (diepere) betekenis?

III. Vormgeving: Op welke manier worden muzikale middelen ingezet (toonhoogte, toonduur , samenklanken, instrumentatie, et cetera).

IV. Theatervormgeving: Waarmee, met welke materialen en technieken, wordt de

muziekvoorstelling vormgegeven?

Bijvoorbeeld een concert van een symfonieorkest, pop-/rockband, jazzband; een muziektheaterstuk zoals opera of musical; een liederenrecital; koorwerk.

I. Uitvoering / voorstelling

Wat is er te horen en/of te zien? Wat voor soort muziek(stuk)

wordt er uitgevoerd?

II. Inhoud

- Waar gaat het muziek- /muziektheaterstuk over? 

- Wat is het onderwerp, het verhaal, het thema, het idee of concept? 

- Wat is de boodschap of (diepere) betekenis?

Absolute muziek / 

Programmamuziek

Absolute muziek: 

de meeste instrumentale muziek: heeft wel sfeer / gevoel, maar geen verhaal / verbeeldt niets anders dan de muziek zelf. 

(vb.: Beethovens 5e symfonie -->)

Programmamuziek:

Muziek die een buitenmuzikaal gegeven verbeeldt, zoals een gedicht, schilderij, verhaal.

(vb.: De Moldau, Smetana -->)

Verhaal

Bij sommige muziekstukken is sprake van een verhaal, bijvoorbeeld bij opera en musical. Het verhaal kan worden geanalyseerd aan de hand van de spelgegevens, die bestaan uit de 5 W's (zie de volgende slide. Komt uitgebreider terug bij de les over theater).

The Passion

De 5 W's

Wie zijn de personages in het stuk? 

Wat zijn de personages aan het doen, wat gebeurt er in het stuk? Het gaat hier het plot, het conflict, de spanningsopbouw (bijvoorbeeld: inleiding, opbouw, climax, afloop)

Waar speelt het stuk of de scène zich af? Het gaat om de plaats, ruimte, locatie waar het stuk zich afspeelt. Bijvoorbeeld: buiten op een berg, in een kamer of op de maan. De locatie kan ook onbestemd of abstract zijn.

Wanneer speelt het stuk of de scène zich af, in welke tijd? Het gaat over plaatsing in de historische tijd en over de tijdsverloop in het stuk. Bijvoorbeeld: chronologisch, fragmentarisch, tijdsprongen, flash back, flash forward.

Waarom
Wat is het motief van de personages? Het gaat over de beweegreden van de handeling. Bijvoorbeeld: waarom is de Joker de eeuwige vijand van Batman? Waarom wil Mutter Courage geen vrede? (Ze verdient namelijk haar geld met de oorlog.) De beweegreden kan ook onduidelijk of zelfs afwezig zijn. 

(Waarvoor? is nog een 6e w die ook extra inzicht in je analyse kan geven.)

De boodschap of (diepere) betekenis wordt (mede) bepaald door voorstelling, inhoud,

vormgeving en/of theatervormgeving en kan gezocht worden in de cultuurhistorische context

van het kunstwerk en/of in de intentie van de maker. In het geval van het muzieknummer Star

Spangled Banner van Jimi Hendrix is het onderwerp de Amerikaanse vlag of het bombardement

van Engelse soldaten op een Amerikaans fort in 1814. De (diepere) betekenis van dit

onderwerp is het protest tegen de Amerikaanse regering eind jaren 60.

De boodschap of (diepere) betekenis wordt (mede) bepaald door voorstelling, inhoud, vormgeving en/of theatervormgeving en kan gezocht worden in de cultuurhistorische context van het kunstwerk en/of in de intentie van de maker. 

Bekijk beide video's. Wat voor betekenis of boodschap hebben beide video's?

Star Spangled Banner (volkslied VS)

Star Spangled Banner 

(Jimi Hendrix)

III. Vormgeving

Met welke muzikale middelen wordt de muziek vormgegeven en hoe?

Welke muzikale
aspecten gebruiken we om
muziek te analyseren?

Zie ook wb. blz.

175 - 180 

Toonhoogte

• Hoogte per instrument / stem (sopraan / alt / tenor / bas)
  

• Melodieverloop:

-stijgend / dalend 

-eentonig / gevarieerd

-grote sprongen / kleine sprongen

Samenklanken

• Akkoorden 
  
• Een- of meerstemmig
• consonant (prettig in het gehoor liggend)/ dissonant (wringende samenklank)
• Homofoon / polyfoon (zie volgende slides)

Meerstemmigheid: homofonie

HOMOFOON (Grieks (homo) eender, dezelfde)

Meerstemmigheid, waarbij één van de stemmen de melodie voert, de andere hebben een begeleidende, opvullende functie.

Alle stemmen zingen wel hetzelfde in het zelfde ritme --> goed te verstaan (tekst goed volgen).

Meerstemmigheid:

polyfonie

POLYFOON (Grieks (poly): meerdere.

Vorm van meerstemmigheid waarbij alle stemmen gelijkwaardig zijn.

Alle stemmen zingen in een ander ritme. Vaak is ook de tekst niet hetzelfde. 

Waar is de muziek homofoon / polyfoon? 🤔

Ritme - Maat - Tempo

Wat is het verschil?

Maat is de onderliggende beat van de muziek, die 'voel' je vaak als je meetikt of klapt. Dit is de indeling van de muziek in groepjes van meerdere tellen; bekend zijn tweekwartsmaten, driekwartsmaten en vierkwartsmaten.

Ritme is de manier waarop de maat is ingedeeld, dat wil zeggen de duur van de noten. 

Tempo is de snelheid waarmee het muziekstuk wordt uitgevoerd

Welke maatsoort heeft
Brabant van Guus Meeuwis?

(Oftewel: je telt steeds groepjes van ...
aantal tellen)

1. vierkwartsmaat
2. driekwartsmaat
3. tweekwartsmaat
4. eenkwartsmaat

elke maat 3 tellen - heet ook wel een wals 

Welke maatsoort heeft
Billie Jean van Michael Jackson?

(Oftewel: je telt steeds groepjes van ...
aantal tellen)

1. vierkwartsmaat
2. driekwartsmaat
3. tweekwartsmaat
4. eenkwartsmaat

elke maat 3 tellen - heet ook wel een wals 

Welke maatsoort heeft Billie Jean van
Aloe Blacc?

(Oftewel: je telt steeds groepjes van ...
aantal tellen)

1. 3/4
2. 12/8
3. 6/8
4. 4/4

elke maat 3 tellen - heet ook wel een wals 

Klankkleur

Ook wel timbre of sound.

Heeft te maken met instrumentatie, (bijv. een trompet klinkt schel, een basgitaar klinkt donker) EN met speelwijze (bv. met of zonder: effect, demper, strijkstok, lucht) 

Voor klankkleurbeschrijving gebruiken we buitenmuzikale termen, zoals warm, donker, schel, dun, .

Bepaalt de sfeer van een muziekstuk/nummer!

Bijvoorbeeld: licht, duister, warm, kil, soepel, zwaar,  vol, warm of juist koel, rond, donker, helder, scherp. 

dat twee even hoge en even sterke tonen toch heel verschillend kunnen klinken.

Ook de combinatie van verschillende stemmen en instrumenten levert eveneens een eigen klankkleur op: koor, strijkorkest, symfonieorkest, blaasorkest (harmonieorkest, fanfare), pop-band en/of combinaties hiervan hebben alle een eigen, karakteristieke klank.  

Hoe kan je de klankkleur van dit instrument omschrijven?

1. Zwaar
2. Rond
3. Warm
4. Fel

Door welk aspect wordt de country-klankkleur in de muziek van Beyoncé duidelijk?

1. Zang
2. Instrumenten

Dynamiek

= klanksterkte

Afwisseling tussen hard en zacht

Terrassendynamiek: ineens veranderen

Overgangsdynamiek: geleidelijk veranderen 

Vorm

De volgorde van verschillende onderdelen:

• pop: couplet / refrein / bridge etc.
• klassiek: symfonie / sonate etc.

• thema: afgeronde herkenningsmelodie (bv. Star Wars- thema), komt vaker terug.
• motieven: kleine stukjes die herhaald en gevarieerd worden.

Je hoort het slot van het nummer. Waardoor ontstaat de rustige sfeer?

Door verschil in.....

1. dynamiek en klankkleur
2. dynamiek en tempo
3. klankkleur en tempo
4. dynamiek, klankkleur, tempo

HOE ondersteunt de muzikale vormgeving de inhoudelijke boodschap van Jimi Hendrix?

Klas in groepjes. Schrijf je analyse op:

• toonhoogte / melodie
  
• toonduur / maat / ritme
• samenklanken
• dynamiek
  
• klankkleur

Let op de formulering van je antwoord: altijd toelichten!

Star Spangled Banner 

(Jimi Hendrix)

Hoe werkt de methode?

blauw blokje met nummer =  afbeelding in TB

V + nummer = video op de methodesite (magister)

grijs blokje = afbeelding in opdrachtenboek

Huiswerk

WB: 

- lz. en samenvatten blz. 175 t/m 180 (muziek) 

- m. blz. 181 opdr. 16, 18 en 19

FLEX_VAK donderdag het 10e uur:

• oefenen met vaktermen
  
• huiswerk antwoorden nabespreken
  

Extra: theatercomponenten

Waarmee, met welke materialen en technieken, wordt de muziekvoorstelling vormgegeven?

(goed om nu even door te kijken, maar komt later nog terug bij theater)

Locatie 

Dit is de plek die door de theatermaker of de regisseur gekozen is, waar de voorstelling

plaatsvindt. In principe kan op elke locatie gespeeld worden (bijvoorbeeld in het theater of in

een fabriekshal, buiten op straat of in de duinen).

Decor 

Dit is de toneeltoerusting waarmee de plaats van handeling wordt voorgesteld, ook projecties

kunnen tot het decor behoren.

Kostuum 

Onder kostuum verstaat men de kleding van het personage.

Grime en hair styling

Dit gaat over de opmaak van het gezicht van de acteurs en hun haardracht: denk hierbij onder

andere aan schmink, pruiken en littekens.

Rekwisieten 

Rekwisieten zijn voorwerpen die in een voorstelling gebruikt worden door de spelers, zoals een

pen of een zwaard. Ook stoelen en tafels die op een toneel staan zijn rekwisieten.

Attributen 

Een attribuut is een speciaal rekwisiet, dat bij een rol hoort, zoals een liniaal voor een strenge

juf, een scepter voor een koning, de lier van Apollo, de sleutels van Petrus. Daaraan kun je het

personage herkennen.

Belichting

Door middel van belichting van de speelplek zorgt men voor zichtbaarheid van wat zich

afspeelt, maar ook voor een bepaalde sfeer. Belichting kan de aandacht van het publiek op een

bepaalde handeling richten. Denk hierbij aan de kleur en de intensiteit van het licht.

Muziek

Theatervoorstellingen kunnen worden begeleid door muziek, die net als belichting, voor een

sfeer of bepaalde emotie kan zorgen. Denk aan bombastische muziek om een opschepper te

karakteriseren, of minimalistische muziek als ondersteuning van een sterfscène.

Geluid en geluidseffecten

Ook door middel van geluid kunnen scènes worden ondersteund of benadrukt. Denk hierbij aan

wapengekletter bij vechtscènes of geluidsdecor/soundscapes met zwembadgeluiden om een

zwembad te verbeelden.

Enscenering

Het geheel van positie en bewegen van de acteurs in combinatie met de theatervormgeving.

Toneelbeeld

Het toneelbeeld is een ‘still’ uit de voorstelling. Alles wat je ziet op een bepaald moment van

het stuk hoort bij het toneelbeeld: het decor, de kostuums, de rekwisieten, de belichting en de

positie van de acteurs daarin.