8.6 Het moderne imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.6 Het moderne imperialisme

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je uitleggen wat we bedoelen met modern imperialisme.

Wat is modern imperialisme?

1. Veel grond in Europa veroveren
2. Veel kolonies stichten in Zuid Amerika
3. Veel grond veroveren en besturen in Afrika en Azie
4. Veel handelen met kolonies

Wat weet je al over het modern imperialisme?

Imperialisme

• Imperialisme: het streven naar een groot rijk onder macht van een keizer of één volk
• We hebben dit begrip eerder gezien in de voortgaande tijdvakken. Denk aan de Europese expansie, slavernij, overzeese handel, etc.
• ÉN we gaan de begrippen uit deze paragraaf nog vaak terugzien dus erg belangrijk!
• Europese machten willen meer macht en gebieden (kolonialisme)

Modern imperialisme (1)

Modern imperialisme: op zoek naar nieuwe grondstoffen en afzetmarkten werden vele landen in Azië en Afrika gekoloniseerd door Europese landen in de 19e eeuw

Kolonialisme verandert van karakter. 

Het veroveren (en besturen) van gebieden om aan je eigen land toe te voegen.

Modern imperialisme (2)

afbeelding: conferentie Berlijn 1884

Moederland controleert de hele kolonie.

Moederland gebruikt de landen en bevolking voor grondstoffen.

Zo ontstonden grote rijken.

Let op: kolonialisme was vóór deze tijd voornamelijk handel vanuit kustgebieden

Verschil met eerder kolonialisme

• 1500-1850: kolonialisme
• 1850-1920: modern imperialisme
• Verovering en intensiever bestuur van koloniën
• Grondigere exploitatie van de koloniën (bijv. grondstoffen)
• Nieuwe landen gaan koloniën veroveren, zoals Amerika en Duitsland

Oorzaken modern imperialisme:

economie

• Grondstoffen voor de groeiende (Europese) industrie
• Afzetmarkten voor de groeiende industrie

Oorzaken modern imperialisme:

politiek

• Nationalisme
• Een groot rijk gaf internationale, politieke en militaire aanzien
• Wedloop op 'wittevlekken op de kaart'

Oorzaken modern imperialisme:

cultuur

Verspreiding van het Christendom

sociaal-Darwinisme: witte ras zou superieur zijn

White man's burden: de morele plicht van blank Europa om minder ontwikkelde volken beschaving bij te brengen

Take up the White Man's burden—

Send forth the best ye breed—

Go bind your sons to exile

To serve your captives' need;

To wait in heavy harness,

On fluttered folk and wild—

Your new-caught, sullen peoples,

Half-devil and half-child.

Neem op de last der blanken—

Stuur uit de beste van de natie—

Je zoons, doem hen tot balling om

Gekooiden goed te doen;

Als hoeders, zwaar geharnast,

Van schicht'ge wildendrom—

Een buitgemaakt, ruw volkje,

Half kind en half demon.

The White Man's Burden - Rudyard Kipling

Conferentie van Berlijn (1884/1885)

• Alle Europese mogendheden en VS
• Verdeling van Afrika in westerse invloedssferen. 
• Kijk maar naar de kaart: Veel rechte lijnen die letterlijk getekend zijn met een lineaal. 
• Weinig natuurlijke grenzen tussen de gebieden 
• Geen rekening gehouden met grenzen tussen Afrikaanse volkeren: tot op de dag van vandaag zorgt dit nog steeds voor conflicten in Afrika

Welk soort motief hadden de Europeanen niet voor modern imperialisme?

1. cultureel
2. economisch
3. politiek
4. sociaal

Noem 4 oorzaken van het modern imperialisme:

Gevolgen voor de koloniën: economie

Wereldwijde arbeidsverdeling

Grondstoffen worden uit de koloniën gehaald, maar worden verwerkt door Europese fabrieken

Iedereen krijgt een taak in de nieuwe wereldeconomie

Gevolgen voor de koloniën: politiek

Koloniën raken eigen bestuur kwijt

Koloniën worden direct of indirect bestuurd door de Europese mogendheden

Deel van de inheemse bevolking werd ingeschakeld bij het bestuur en het leger

Inheemse bevolking kan niet in opstand komen. Grote Westerse controle

Gevolgen voor de koloniën: cultuur

 Onder invloed van o.a. het Christendom en Westerse rechtspraak werden lokale tradities aangetast

Opdringen van Westerse cultuur

Welke van de motieven voor het modern imperialisme komt in deze prent duidelijk tot uiting?

1. Verovering voor handelsmarkten
2. Verovering voor de versteviging van de Amerikaanse macht in de regio
3. Verovering om 'achterlijke gebieden' te beschaven
4. Verovering voor grondstoffen

Welke van de motieven voor het modern imperialisme komt in deze prent duidelijk tot uiting?

1. Verovering voor afzetmarkten (hier China)
2. Verovering voor de machtspositie in de wereld
3. Verovering om achterlijke gebieden te beschaven
4. Verovering voor grondstoffen (bijv. Chinese zijde voor textiel)

Welke van de motieven voor het modern imperialisme wordt hier vooral bekritiseerd?

1. Economische
2. Politieke
3. Culturele
4. Alle drie

White man's burden

Een gedicht van de Engelse dichter en schrijver Rudyard Kipling (1899)

Take up the White Man's burden—

Send forth the best ye breed—

Go bind your sons to exile

To serve your captives' need;

To wait in heavy harness,

On fluttered folk and wild—

Your new-caught, sullen peoples,

Half-devil and half-child.

Leg uit wat de white man's burden is en welke gevolgen dit heeft gehad voor het modern imperialisme

Vragen bij par. 8.6

Lees par 8.6: Het Fashoda-incident. Leg uit wat het Fashoda-incident was:

Leg het verschil uit tussen kolonialisme en modern imperialisme:

Hoe heette de conferentie waarbij de grootmachten Afrika verdeelden?

1. Conferentie van Amsterdam
2. Conferentie van Parijs
3. Conferentie van Berlijn
4. Conferentie van Londen

De transportrevolutie versterkte de koloniale expansie. Leg met twee voorbeelden uit hoe:

Leg het verschil uit tussen handelskapitalisme en modern imperialisme met als voorbeeld Nederlands-Indië