Middeleeuwen & Renaissance

• Muziek
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Middeleeuwen & Renaissance

500-1400/1400-1600

Waar denk je aan bij muziek in de middeleeuwen?

Middeleeuwen

Hard leven: oorlog, honger, brand, dodelijke ziektes als de pest

Sterk geloof in God geeft houvast.

muziek + kunst:

- geloof sterker maken

- leer vd kerk uitdragen

- neumenschrift: blokvormig notenschrift op 4 lijnen + sleutel

Wat heb je allemaal meegekregen
over het Gregoriaans? (tot 6min)

Gregoriaanse gezangen

vocaal

eenstemmig

vrij ritme

kerktoonladders: 7 tonen

syllabisch: iedere lettergreep 1 noot

melismatisch: meer noten op 1 lettergreep

Welke manier van zingen wordt hieronder afgebeeld: syllabisch of melismatisch?

meerstemmigheid

organum: eerste meerstemmige muziek

paralel organum: extra stem zingt precies hetzelfde maar dan een kwint hoger of lager

vrije organum: extra stem soms paralel of in tegenbeweging

melismatisch organum: tegenstem zingt meerdere noten terwijl de tenor het gezang in lang aangehouden noten zingt: cantus firmus genoemd

mis & motet

motet: Frans, 3/4-stemmige stukken, samenklanken in kwart, kwint en octaaf

mis: hoogtepunt eredienst kerk

afkomstig van 'Ite missa est':

'dit was het, u kunt gaan'

vaste gezangen: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei

Guillaume de Machaut

'J'ai mis tout ma pensee'
is een meerstemmige compositie.
Hoeveel stemmen
heeft deze compositie?

1. 2 stemmen
2. 3 stemmen
3. 4 stemmen
4. 5 stemmen

Troubadours

wereldlijke muziek

van adel

eerste Singer&Songwriters

kunstliederen: over liefde, politiek

vermaak op hoger niveau: elite

begeleiding op luit of harp

rondreizende muzikanten: 

arm, minderwaardig

estampie: dansmuziek

bourdon: grondtoon + kwint

vedel, luit, trom, doedelzak

'De tuin der lusten' - Jeroen Bosch

Waar denk je aan bij de Renaissance?

Renaissance

1400-1600

'wedergeboorte'

mens als middelpunt, niet God

belangstelling Klassieke Oudheid

kunst tot bloei

kunstenaars meer werk, bekendheid en vrijheid

muziek: ontwikkeling meerstemigheid

Geboorte van Venus - S. Botticelli

Wat viel je op aan de instrumenten
die werden gebruikt in het fragment?
(tot 3:05)

vocale muziek

algemeen

mis: 4-stemmig, a cappela, 

sopraan, alt, tenor, bas

imitatie: stemmen doen elkaar na. Als het imiteren lang door blijft gaan: door-imitatie

canon: zelfde melodie na elkaar ingezet

polyfonie: bijv.  canon of door-imitatie

stemparen: sopraan+ alt en tenor+bas

gebruik tertsen + sexten: rijker en voller van klank dan muziek uit middeleeuwen

Missa L'homme armee - Josquin des Prez

welk kenmerk van vocale muziek
herkende je in dit fragment?

1. imitatie
2. stemparen
3. canon
4. mis

vormen vocale muziek

Motet: Latijn, kerkelijke tekst

kort, tekstuitbeelding

Madrigaal: wereldlijke muziek, italiaans, hof, tekstuitbeelding

Chanson: wereldlijke muziek, Frans, eenvoudiger dan madrigaal 

In chansons en madrigalen wisselen polyfonie en homofonie elkaar af (homofonie: alle stemmen hetzelfde ritme en dezelfde tekst).

instrumentale muziek

Pavane: statig en tweedelige maat, direct gevolgd door..

Gaillarde: zelfde melodie, driedelig, vlot tempo

orgel, luit, blokfluiten, trombones, kromhoorns, viola da gamba

welke maatsoort was te horen
en welke instrumenten zag je?

1. 2- delig
2. 3-delig
3. blokfluit, viola da gamba, orgel
4. luit, trombone, orgel

Zijn er nog vragen over M&R?

Orlando di Lasso

(componist)