KA40 & KA43: De Eerste Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

KA40 & KA43: De Eerste Wereldoorlog

De spanning loopt door diverse factoren hoog op in Europa. De lont in het kruitvat is de moord op Frans Ferdinand. Hierna verklaren de Centralen en de Geallieerden elkaar de oorlog. Na vier jaar van loopgravenoorlog vraagt Duitsland om een wapenstilstand. De Amerikaanse deelname heeft een groot verschil gemaakt. De oorlog brengt verwoesting op grote schaal met zich mee.

Leerdoelen KA40 & KA43

1: Je kent de betekenis van het begrip 'wereldoorlog'. 

2: Je kunt de zes belangrijkste oorzaken voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog uitleggen. 

3: Je kunt drie belangrijke momenten uit de Eerste Wereldoorlog noemen en uitleggen. 

4: Je kunt twee redenen geven waarom de Eerste Wereldoorlog een wereldoorlog was. 

5: Je kunt uitleggen waarom er tijdens de Eerste Wereldoorlog verwoesting op niet eerder vertoonde schaal plaats vond. 

6: Je kunt uitleggen op welke manier burgers betrokken werden bij de oorlogsvoering tijdens de Eerste Wereldoorlog. 

Terminologie

• Wereldoorlog: Wanneer landen en volken over de hele wereld met elkaar in oorlog zijn
• Landen uit diverse continenten
• Volken uit grote koloniale rijken zoals Groot-Brittannië 
  (bijv. uit Australië, Canada, etc.)
• Belang: Vernietiging op enorme schaal, revanche gevoelens (WOII)

LD: 1/4

Machtsevenwicht

• Na val Napoleon eeuw lang vreedzame periode in Europa
• Machtsevenwicht beste oplossing om vrede te handhaven
• VS: Supermacht en isolationisme
• Eenwording(1871) en opkomst van Duitsland verstoort dit evenwicht!
• Eisen hun plek op het wereldtoneel!

LD: 2

1814

1871

Modern Imperialisme

• Landen zoeken nieuwe gebieden voor grondstoffen en afzetmarkt
• Ieder 'serieus' land wil koloniën om uit te stralen dat het een land is om rekening mee te houden!
• Zorgt voor spanning; er is slechts beperkt ruimte

LD: 2

Wapenwedloop

• Industrialisatie: veel hogere capaciteit om wapens te produceren
• Angst om achter te lopen op de vijand in een mogelijke oorlog!
• Daarom: Zo veel mogelijk produceren en vernieuwen!

LD: 2

Nationalisme

• Trots op eigen volk en land
• Volken wilden en kregen hun eigen land
• Veelvolkerenstaat; volken die nog geen eigen land hebben
• Voorbeeld: Oostenrijk-Hongarije, veel volken op de Balkan

LD: 2

Bondgenoot-schappen

• Angst om alleen te komen staan in het geval van oorlog, ontstaan allianties tussen grootmachten
• Driebond (Centralen): Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Italië
• Triple Entente (Geallieerden): Frankrijk, Rusland, Groot-Brittannië
• Rusland en Servië: beide Slavisch

LD: 2

Militarisme

• Trots op het leger
• Leger onderhouden in het geval van oorlog
• Vertoon op straat
• Landen willen hun trots op het leger tonen in een oorlog!

LD: 2

Aanleiding WOI: Terreur aanslag

• Moord op kroonprins Frans Ferdinand door de Bosnisch-Servische nationalist Gavrilo Principe in Sarajevo
• Verzoek tot onderzoek geweigerd door Servië, O-H verklaart de oorlog en bondgenootschappen worden geactiveerd

LD: 2

Nabespreken

• Wat is het verschil tussen een aanleiding en oorzaken?
• Welke oorzaak is het belangrijkst voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog?
• Waarom zorgt de eenwording in Duitsland voor een verstoring van het machtsevenwicht? 
• Waarom is het logisch dat Frankrijk en Rusland een bondgenootschap met elkaar sluiten? Waarom is dit tegelijkertijd ook bijzonder? (En GB)
• Kunnen we spreken van een 'schuldige' bij het uitbreken van deze oorlog? Of kon het uitbreken van de oorlog niet voorkomen worden?

Begin van de oorlog

• Duitsland rukt door 'neutraal' België op richting Frankrijk
• Von Schlieffenplan: Twee fronten oorlog voorkomen mislukt
• Duitsland verplaatst soldaten naar het Oostfront
• Slag bij de Marne: opmars Duitsers wordt gestopt
• Er ontstaat een loopgravenoorlog

LD: 3

Rusland en de VS

• Rusland: Revolutie in 1917, tsaar afgezet en nieuwe regering
• Vrede met Duitsland in maar 1918
• Groot verlies grondgebied
• VS: Deelname aan WO1
• Argumenten: aanval op schepen VS door Duitsland, leningen van de geallieerden, Zimmermann telegram

LD: 3

Einde WOI

• Miljoen Amerikanen naar het westfront
• Nieuw wapen geallieerden: de tank
• Duitsers worden na een eigen offensief sterk teruggedrukt tot aan de eigen grens
• Wapenstilstand op 11 november 1918

LD: 3

Versailles

• Vredesbesprekingen in Versailles
• Duitsland aangewezen als hoofdschuldigen, vooral Frankrijk wil zware straf voor Duitsland
• Klein leger, herstelbetalingen, grondgebied afstaan, koloniën inleveren, demilitariseren grensgebied

LD: nvt

Verwoesting

• Legers niet voorbereid op lange oorlog, geen camouflage
• Verouderde gevechtstechnieken met nieuwe wapens
• Nieuwe wapens; vlammenwerper, machinegeweer, gifgas, vliegtuig
•  Bombardementen op steden
• Vernietiging van hele gebieden

LD: 5

Totale oorlog

• Hele samenleving wordt ingezet én merkt de gevolgen
• Minder voedsel
• Internationale handel ligt stil
• Vrouwen moeten het werk van mannen overnemen
• Inzet propaganda en censuur om het moreel hoog te houden
• Burgerbevolking doelwit!

LD: 5

Augustus 1914

September 1914

Maart 1918

September 1919

Nabespreken

• Waarom valt Duitsland Frankrijk aan via België en niet via de grens die beide landen met elkaar delen?
• Waarom zou Duitsland een tweefrontenoorlog willen voorkomen? 
• Hoe ontstaat een loopgravenoorlog?
• Waarom zouden de Duitsers blij zijn geweest met de onrust in Rusland?
• Hoe belangrijk is de Amerikaanse oorlogsdeelname?
• Waarom zou Duitsland als hoofdschuldige worden aangewezen van de Eerste Wereldoorlog?