4.1 De Opstand in Europees perspectief

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

4.1 Strijd om geloof en centralisatie: Frankrijk

• vanaf midden 16e eeuw geloofstwisten (hugenoten - katholieken)
• in cominatie met sociale onrust (armoede en onderdrukking) en
• verzet adel tegen centralisatiepogingen van de Franse koningen
• Dieptepunt godsdienststrijd in Frankrijk: Bartholomeusnacht (1572)
• rust keerde terug met Edict van Nantes (1598):
• hugenoten kregen in sommige delen van Frankrijk godsdienstvrijheid

 

Strijd om geloof en centralisatie: Duitse Rijk

• macht verdeeld over regionale vorsten en geestelijken
• sommige vorsten kozen voor lutheranisme >
• problemen met katholieke keizer Karel V van Habsburg:
• "meerdere geloven in het rijk leidt tot verdeeldheid" en
• streven naar centralisatie
• 1555: Vrede van Augsburg (elke vorst bepaalt geloof in zijn rijk), toch:
• 1618 - 1648: Dertigjarige Oorlog (godsdienstoorlog + machtsstrijd)

einde Dertigjarige Oorlog:

• 1648: Vrede van Westfalen:
• - gezag Duitse vorsten werd hersteld
• - iedere vorst bepaalde gosdienst in zijn territorium
• - onderdanen mochten eigen geloof kiezen, maar eventueel verhuizen naar rooms-katholiek/lutheraans/calvinistisch gebied.
• Gevolg: in Duitsland mislukte de centralisatie 

Duitse keurvorsten

Oorzaken Nederlandse Opstand:

• 1. Godsdienst: katholieke Spaanse gezag bestreed calvinisten ("ketters")
• 2. Politiek: verzet tegen de centralisatie van het Spaanse gezag (Karel V en Filips II)
  
• Belangrijke momenten: 
• Beeldenstorm (1566): calvinisten vernielen interieur katholieke kerken >
• komst Alva (1568), installeert Bloedraad > begin 80-jarige oorlog:
• 1568: Slag bij Heiligerlee (Gr) tussen Willem van Oranje en Alva
• 1579: Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht  >
• Scheiding Zuidelijke (RK) en Noordelijke Nederlanden (Calvinistisch)
• 1581: Acte van Verlatinghe (Filips II wordt niet meer erkend als vorst)
• 1648: Vrede van Munster (de Republiek wordt officieel door Spanje erkend) 

Belang Opstand:

• Alleen in de Nederlanden leidde het verzet tegen het centrale gezag tot een onafhankelijke staat
• Vraag bij afbeelding: waarom wilde president Obama beslist de 'Acte van Verlatinghe' zien toen hij Nederland bezocht?