Spelling H4: vd/td als bn en koppelteken tot accenten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Spelling H4

td/vd als bn

koppelteken, weglatingsteken, trema, apostrof en accenten

Leerdoelen

- Je kunt het voltooid en tegenwoordig deelwoord bijvoeglijk gebruiken;

- je weet wanneer je koppelteken, weglatingsteken, trema, apostrof en accenten plaatst.

Bijvoeglijk naamwoord?

Bijvoeglijk naamwoord

Zegt iets over een zelfstandig naamwoord:

De rode auto

De verbrede weg

VD/TD als bn

De weg is verbreed. (vd)

De verbrede weg. 

Lezend in een boek zit de man op de stoel. (td)

De lezende man.

VD/ TD als bn

- zegt iets over een zelfstandig naamwoord;

- hoort niet bij het werkwoordelijk gezegde;

- schrijf je zo kort mogelijk. 

Het geredde kind.

De gehate man.

Noteer het voltooide deelwoord als bn.
Haar (opsteken) haar, De (vergroten) ogen, Met (afmatten) stem.

Let op de betekenis en noteer het bn.
De (melken) koe en de (melken) boer.

Welke vorm is goed?

1. efficient
2. efficiënt

Trema

Een trema gebruik je om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken: 

- calorieën, poriën, reünie

Daarnaast gebruik je een trema in leenwoorden: 

patiënt, fröbelen

In het Duits heet een trema een Umlaut. 

Welke vorm is goed?

1. egoist
2. egoïst

Welke vorm is goed?

1. gearriveerd
2. geärriveerd

Apostrof

Een apostrof gebruik je in de volgende gevallen: 

- om uitspraakproblemen te voorkomen --> jury's, zebra's (maar wel jockeys)

- als weglatingsteken: 's morgens, 's-Gravenhage, Thomas' pet 

- in meervouden en afleidingen van afkortingen: cd's, sms'en 

- in verkleinwoorden die eindigen op -y : baby'tje (maar wel cowboytje) 

Wat is het meervoud van politie?

1. polities
2. politie's

Wat is het meervoud van lolly?

1. lollies
2. lollys
3. lolly's

Wat is het meervoud van café?

1. cafés
2. café's

Hoe geef je aan dat het boek van Kees is?

1. Kees's boek
2. Kees' boek

Hoe geef je aan dat het boek van Anita is?

1. Anita's boek
2. Anitas boek

Hoe geef je aan dat het boek van Tom is?

1. Tom's boek
2. Toms boek

Accenten

Er zijn drie accenten. 

- accent aigu: café

- accent grave: carrière

- accent circonflexe: enquête 

Het accent aigu wordt soms gebruikt om de klemtoon aan te geven: 

- Dat is dé manier om het goed te doen. 

- Zij heeft geen twéé dochters, maar drie. 

Welk woord is goed gespeld?

1. de carriere
2. de carrière

Wat is de juiste spelling

1. Premierre
2. Premiere
3. Premiére
4. Première

Welk woord is fout

1. café
2. saté
3. loge

Wat valt je op aan volgende zinnen?

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

Weglatingsstreepje

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

De onderstreepte woorden zijn samengestelde woorden. 

Soms kun je een deel vervangen door een weglatingsstreepje. 

Dan krijg je:

Dinsdag- en woensdagavond ga ik sporten

Fiets-, werk- en taalvakanties zijn best populair

Let op: gebruik geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: blauwe sokken en rode sokken: blauwe en rode sokken. 

Noteer het weglatingsteken:

Op die manier kun je exact bepalen welke deelnemer met een wiellengte of neuslengte voorsprong heeft gewonnen.

Noteer het weglatingsteken:

Moderne digitale opnametechnologie en afdruktechnologie maakt dat overbodig.

Kijk eens naar de volgende woorden:

radioomroep

autoongeluk

70jarige

%teken

NoordNederland

haatliefdeverhouding

Koppeltekens gebruiken we:

- in samenkoppelingen, die anders onoverzichtelijk worden

Jip-en-Janneketaal, half-om-halfgehakt

- om leesfouten te vermijden bij klinkers
zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen (maar wel: politieagent)

- bij letters, cijfers en andere tekens, afkortingen en St. of Sint:

$-teken, vmbo-leerling, 70-jarige, tbs-kliniek

- in aardrijkskundige namen met een extra toevoeging
Noord-Brabant, Zuid-Amerika, Midden-Nederland

Koppeltekens gebruiken we:

- bij een functie, rang of titel
assistent-bedrijfsleider, minister-president

- in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling, niet-, non, oud- : non-actief, oud-werknemer

- als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft:
anti-Amerikaans, pro-Amerikaans

- in samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden (het ene woord is niet belangrijker dan het andere): hotel-restaurant, zwart-wit, cultureel-maatschappelijk, hink-stap-sprong

Wat is juist?

1. ex-roker
2. ex roker
3. exroker
4. ëxroker

Wat is juist?

1. mee-ëten
2. mee-eten
3. meeëten
4. meëeten

Leerdoelen

- Je kunt het voltooid en tegenwoordig deelwoord bijvoeglijk gebruiken;

- je weet wanneer je koppelteken, weglatingsteken, trema, apostrof en accenten plaatst.

Oefenen

paragraaf 4.5 Spelling

opd. 4,5, 7 en 8