Verwijswoorden en incongruentie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Formuleren: verwijzen

Met een verwijswoord wijs je terug naar een of meer woorden die eerder genoemd zijn, het antecedent. Vaak is dit antecedent de kern van een zinsdeel. Als je verwijst, houd je rekening met het geslacht en het getal van de kern.

De mannen zijn gehecht aan hun pizza-avond. Die willen zij nooit missen.

Kies het juiste verwijswoord.
De apotheek kon niet voldoen aan de vraag van … klanten.

1. haar
2. hen
3. hun
4. zijn

Kies het juiste verwijswoord.
Het bedrijf kon niet voldoen aan de vraag van … klanten.

1. haar
2. hen
3. hun
4. zijn

Welk geslacht heeft een woord?

• Het-woorden zijn onzijdig. 
• Namen van landen, provincies, steden en clubs en ook verkleinwoorden zijn onzijdig. 
• De-woorden zijn mannelijk of vrouwelijk. De volgende woorden zijn vrouwelijk:
  

--> vrouwelijke personen en dieren: de secretaresse, de berin

--> de-woorden op de volgende uitgangen:

-heid (minderheid)          -st (vangst, – ww-vorm + st)    -iek (techniek)

-nis (geschiedenis)         -te (gewoonte)                               - eek (bibliotheek)

-ing (beweging)                 -de (waarde)                                  - teit (universiteit)

-schap (vriendschap)       -ie (politie)                                    - tuur (advocatuur)

-ij (hekserij)

• Is het geslacht niet vast te stellen? Beschouw het dan als mannelijk.

Goed of fout? Leg uit.
De mentoren overhandigden hun aan het eind van het jaar de rapporten.

Aandachtspunten verwijzen

• Het verwijswoord hen gebruik je als lijdend voorwerp (lv) en na een voorzetsel (vz). Het verwijswoord hun gebruik je als meewerkend voorwerp (mv):
  

- De grootouders reisden per trein naar Oostenrijk en de kleinkinderen reisden met hen mee. Onderweg moest oma hen vermaken, dus gaf ze hun allerlei speeltjes.

Aandachtspunten verwijswoorden

Met het verwijswoord wat verwijs je: 

- naar een onbepaald voornaamwoord (alles, iets, niets en het enige), 

Het is alles wat ik heb

- naar een overtreffende trap (het beste) 

Liefde is het mooiste wat er is

- naar een hele zin:

In de zomervakantie gaan we waarschijnlijk verhuizen, wat ik wel erg spannend vind..

Aandachtspunten verwijzen

Naar dieren en dingen verwijs je met daar/er/waar + voorzetsel (daarvan, erdoor, waarover); naar mensen verwijs je met voorzetsel + wie (door wie, van wie, over wie):

– Amna heeft in het dierenasiel een prachtige langharige kater gezien, waarover zij maar niet uitgepraat raakt.

– Ken jij de leerling met wie de docent een herkansing heeft afgesproken?

jaron.nl

Onjuist verwijzen (deel II)

Vb. 1: Asperge-ijs is het smerigste dat/wat ik ooit geproefd heb.

Dat of wat?

dat: als je verwijst naar een het-woord

wat: als je verwijst naar...

• ... een overtreffende trap
• ... een onbepaald voornaamwoord
• ... een hele zin of een deel van een zin
  

Onjuist verwijzen (deel II)

Vb. 2: De keeper op wie/waarop de spelers vertrouwden, bleek afgeleid door de wc-rollen op het veld. 

Wie of waar...?

• Gebruik bij personen voorzetsel + wie.
• Gebruik bij zaken/dingen waar + voorzetsel.
  

Vul in: 'dat' of 'wat'.
Gisteren zijn er in de mist diverse ongelukken gebeurd, … veel blikschade opleverde.

Vul in: 'aan wie' of 'waaraan', 'op wie' of 'waarop', …
De cadeaus … haar vriend aankwam, bevielen Britney allerminst.

Verbeter de foute verwijzing.
Het bestuur van de club heeft gezegd dat ze
van alle leden een bijdrage verwacht aan de activiteitendag.

Onduidelijk verwijzen

Als een verwijswoord verwijst naar iets wat helemaal niet in de tekst staat, is dat incorrect.

Vb. 3: Natuurlijk is de dierenbescherming in haar nopjes met de nieuwe regels voor de veehouderij, omdat ze dan meer ruimte hebben.

Als een verwijswoord naar meerdere antecedenten kan verwijzen, is dat incorrect.

Vb. 4: De agenten arresteerden de drugscriminelen en ze maakten een hoop stennis op straat.

Incongruentie

Je hebt geleerd: ow ev, dan pv ev; ow mv dan pv mv. Dat heet congruentie. Onderwerp en persoonsvorm komen dus overeen in getal.

Er is sprake van incongruentie als onderwerp en persoonsvorm niet overeenkomen in getal.

Incongruentie: instinkers

• Een meervoudig onderwerp wordt voor enkelvoudig aangezien. 
• De data die jij noemt komt mij niet goed.
• Een onderwerp met een enkelvoudige kern wordt gevolgd door een meervoudige bijvoeglijke nabepaling. Pv en ow staan dan bovendien soms ver uit elkaar. De groep van kinderen met een rugzakje worden in het reguliere onderwijs steeds groter.
• Een meewerkend voorwerp wordt ten onrechte voor het onderwerp aangezien. De medewerkers gaven de baas een dikke vette bonus voor hun inzet.
  

Incongruentie of niet? Verbeter zo nodig de zin.
Dus jij denkt dat dit soort mensen nooit voor een koninklijke onderscheiding in aanmerking zullen komen?

Alle leerlingen worden gevraagd om een paar moeilijke vragen te beantwoorden.

1. Juist
2. Onjuist

De clubleiding vond dat de lastige supporters van de bezoekende vereniging uit Spakenburg de wedstrijd maar beter niet konden bijwonen.

1. Juist
2. Onjuist

Wat ga je rest van les/thuis doen om dit onderdeel nog beter onder de knie te krijgen?