Par. 6.3 De opkomst van de middeleeuwse stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Leerdoelen opschrijven

1. Waardoor had het merendeel van de bevolking van de steden geen invloed op het bestuur van de stad?

2. Noem vier bevolkingslagen in middeleeuwse steden.

3. Welke twee bevolkingsgroepen kwamen in opstand tegen de stadsbesturen? Wat bereikten zij?

Eerder klaar? Lees "Gilden, wat zijn dat en welke zie je?"

Zelfstandig en in stilte!

Vandaag

1. Uitleg par. 6.3

2. Leerdoelen antwoorden

3. Burgerschap

Studiewijzer

MEIVAKANTIE

09-10/05: Par. 6.2 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

12/05: Par. 6.2 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

16-17/05: SO par. 6.1 en 6.2

19/05:  Vikingen + Par. 6.3 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

23-24/05: Par. 6.3 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

30/05: Excursie

31/05: 

02/06:  Par. 6.3 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen. 

(Pinksteren)

07/06 Oefenen toets maken

09/06 Extra

1hvs1: par. 6.3

Toetsweek 4

Par. 6.1, 6.2 en 6.3 

Leerdoelen

1. Waardoor had het merendeel van de bevolking van de steden geen invloed op het bestuur van de stad?

2. Noem vier bevolkingslagen in middeleeuwse steden.

3. Welke twee bevolkingsgroepen kwamen in opstand tegen de stadsbesturen? Wat bereikten zij?

Lezen

• Gilden: wat zijn dat en welke zie je?

Welke gilden hebben in de Middeleeuwen deze gebrandschilderde ramen laten aanbrengen? Waaruit leid je dat af?

Vroege Middeleeuwen:

Weinig handel

Tussen 500 en 1000 was er weinig handel in Europa

Ten eerste was reizen gevaarlijk door rovers

Ook waren de wegen slecht onderhouden

Daarnaast was het door tol erg duur

Romeinse wegen

Middeleeuwse wegen

Tol is geld dat je moet betalen om een brug of weg te mogen gebruiken

Late Middeleeuwen

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'.
• Er komt meer handel.
• Geld komt weer terug.
• Bevolking groeit.
• Er ontstaan steden.
• Macht van de steden neemt toe.
• De adel krijgt (soms) minder macht.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

(1100-1500)

Herleving van de handel

In de 11de en 12de eeuw gingen handelaren samenwerken

• In gilden
• Met andere steden (Hanze)
• Met de koning

Gilden

Er kwamen erg veel ambachtslieden in sommige steden

Zij besloten te gaan samenwerken in verenigingen

Zo'n vereniging noemden ze een gilde

Ieder ambacht had zijn eigen gilde (vereniging). 

Voordelen

Als lid van een gilde mocht je je ambacht veilig uitvoeren

Maar het gilde zorgde ook voor bejaarde en zieke leden

Als een lid overleed, betaalde het gilde de begrafenis

Maar ze gaven ook veel feesten en andere steun

Bijvoorbeeld het gilde van kooplieden zorgde voor gewapende begeleiding tijdens handelsreizen.

Lid worden

Als je lid wilde worden moest je in de leer bij een meester

Als leerling leerde je de basis

Daarna kon je als gezel voor de meester gaan werken

Om zelf meester te worden moest je een meesterproef doen

Hiermee laat je al je kennen en kunnen zien. Dit waren altijd enorm lastige projecten waar je veel ervaring en kennis voor nodig had.

Hanze

Ook handelaren gingen met elkaar samenwerken

De belangrijkste samenwerking was de Hanze

Deze samenwerking had 3 voordelen:

Er kon meer gekocht en verkocht worden. 

Ze gebruiken dezelfde munten, maten en gewichten. 

1

Samen reizen is veiliger. 

Kooplieden vervoerden handelswaar op één schip. 

2

Kooplieden werkte samen met koningen. 

Op dit manier werd de macht van leenamannen (adel) beperkt. 

Steden betaalde belastingen aan de koningen.

Koningen verbeterde de wegen en bruggen, hielpen tegen rovers en maakten een einde aan tollen die edelen aan de kooplieden oplegden. 

3

Samenwerking van handelaren uit verschillende steden rond de Noordzee en Oostzee

Kooplieden werkte samen met koningen. 

Op dit manier werd de macht van leenamannen (adel) beperkt 

4

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Hanze

Ook handelaren gingen met elkaar samenwerken

De belangrijkste samenwerking was de Hanze

Deze samenwerking had 3 voordelen:

Er kon meer gekocht en verkocht worden. 

Ze gebruiken dezelfde munten, maten en gewichten. 

1

Samen reizen is veiliger. 

Kooplieden vervoerden handelswaar op één schip. 

2

Kooplieden werkte samen met koningen. 

Op dit manier werd de macht van leenamannen (adel) beperkt. 

Steden betaalde belastingen aan de koningen.

Koningen verbeterde de wegen en bruggen, hielpen tegen rovers en maakten een einde aan tollen die edelen aan de kooplieden oplegden. 

3

Samenwerking van handelaren uit verschillende steden rond de Noordzee en Oostzee

De kooplieden werkte samen met koningen

Koningen zorgden voor een muntstelsel dat overal in hun rijk hetzelfde was. 

In ruil voor geld gaven de koningen stadsrechten aan  de steden. 

Stadsrechten

Document waarmee burgers van een stad het recht kregen om zelf hun stad te besturen. 

Voordelen

• Het bestuur van de stad zelf regelen. 
• Rechtspreken
• Stad organiseren

Nadelen

• Belasting betalen aan de heer.
• Een deel van het geld afstaan dat de stad verdiende met boetes.
• De heer helpen bij oorlog (met soldaten, geld of goederen te geven)

Oude steden groeien, nieuwe ontstaan

Er kwamen meer kooplieden en ambachtslieden. 

Horigen trokken naar de steden: "stadslucht maakt vrij". 

Gilden worden de baas in de steden

De steden werden bestuurd door stadsraden.

Vaak bestond de stadsraden uit leden van het koopliedengilde of de leden van de raad werden gekozen door de leden van de gilden van ambachtslieden. 

Op den duur kregen de zonen van gildeleden voorrang op een lidmaatschap. 

Opstanden in de steden...

Kooplieden en ambachtslieden werden min of meer welvarend, maar de arbeiders niet. 

Zij leefden in armoedige omstandigheden. 

Vanaf 14de eeuw: de welvaart groeidde niet meer. De arbeiders werden werkloos en komen in opstand.

Arbeiders

Kooplieden en ambachtslieden

Ambachtslieden en arbeiders komen in opstand

• Er waren in de steden meer ambachtslieden dan kooplieden. 
• Ambachtslieden verdienden goed en betaalde beslastingen, maar mochten niet meedoen met het bestuur in de steden. 
• De kooplieden bestuurden de steden. 
• Soms kwamen ambachtslieden in opstand...

Meaux opstand op 9 juni 1358. Op de afbeelding is een bloedige onderdukking te zien van een opstand van arme stedelingen en boeren. 

Volgens de bron werden op die dag 7000 lijken in het water gehooid. 

De Guldensporenslag (1)

• De graaf van Vlaanderen, een rijk gewest, was leenman van de Franse koning
• De graaf trok zich maar weinig aan van de Franse koning.
• De koning stuurde daarom een leger naar Vlaanderen.
• Hij wilde graag dat de rijke Vlaamse steden, zoals Gent en Brugge, zich bij hen zouden aansluiten.
• Daarom beloofde hij hen belastingverlaging als zij zich bij hem zouden aansluiten

Brugge was in de Middeleeuwen een van de rijkste steden van Vlaanderen. Omdat Brugge tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) nauwelijks is beschadigd, kun je ook nu nog (delen van) de middeleeuwse stad bekijken.

De Guldensporenslag (2)

• De belastingverlaging gold niet voor arme burgers. Daarom steunden zij de Vlaamse Graaf.
• In 1302 werd de ruzie uitgevochten. 
• Ondanks minder paarden en wapens werd het Franse ridderleger verslagen
• Na het gevecht vonden de overwinnaars op het slagveld honderden gouden sporen van gesneuvelde Franse ridders. 
• Hieraan dankt deze veldslag de naam Guldensporenslag.

Sporen zijn de kleine metalen punten die ruiters aan hun laarzen dragen om een paard ‘aan te sporen’.

Opstand van de arbeiders...

De arbeiders hadden geen kans om het bestuur van de stad lang in handen te houden. 

De kerk, de vorst en de adel onderdrukten vaak op een bloedige manier de verzet van de arbeiders. 

Leerdoel beantwoorden

1. Waardoor had het merendeel van de bevolking van de steden geen invloed op het bestuur van de stad?

2. Noem vier bevolkingslagen in middeleeuwse steden.

3. Welke twee bevolkingsgroepen kwamen in opstand tegen de stadsbesturen? Wat bereikten zij?

• Bespreken: denken, delen, uitwisselen