Literatuurgeschiedenis - middeleeuwen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

Middeleeuwen:

Dautzenberg, hoofdstuk 1

Karel ende Elegast

Beatrijs

Historische achtergrond

• Periode = 500-1500
• Machtigste stam: de Franken
• Grootste deel Europa, onder leiding van Karel de Grote
• Geen centraal geregeerde staat, maar feodaal stelsel

Wat houdt het feodale stelsel in?

Feodaal stelsel (of: leenstelsel)

Piramidevorm

Koning/keizer bovenaan (leenheer)

Uitlenen van land aan vazallen/leenmannen

Opbrengst land houden/steun en trouw in tijden van oorlog

De Nederlanden

• Geen centrale staat
• Nederland en België: graafschappen en hertogdommen
• Huwelijken en erfenissen

Op welke cultuur baseerden de Germanen hun nieuwe beschaving?

1. Romeinse cultuur
2. Frankische cultuur
3. Scandinavische cultuur
4. Duitse cultuur

Cultuur

• Cultuur op basis van Romeinen
• Theocentrisch en ridderlijk
• Standenmaatschappij:

1. Kerk (geestelijke macht)
2. Adel (wereldlijke macht) 
3. Burgerij (kwam iets later op!)

Literatuur en taal

In welke taal werd tot de 11e eeuw geschreven?

1. Oud-Duits
2. Grieks
3. Oud-Nederlands
4. Latijn

Literatuur en taal

• Latijn (taal van geleerden - priesters)
•  Mondelinge traditie
• Na 11e eeuw geschreven in volkstalen = start literatuurgeschiedenis!
• Ridderroman, heiligenleven
• Na 13e eeuw ook didactische literatuur

Bijna alle literatuur was rijmende poëzie. Waarom?

Boekdrukkunst

• Ervoor: boeken waren duur en zeldzaam
• Erna: boeken goedkoper, men kon zelf lezen

Poëzievorm werd overbodig! 

Gemeenschapskunst

Vaak geen schrijver bekend:

• Kunst was van de gemeenschap
• Gen individueel geestelijk eigendom 
• Talent was door God gegeven
• Plagiaat bestond niet!

Taal

• Geen eenheidstaal
• Dialecten ("Diets")
• Middelnederlands
• Oudste tekst!
• Geen uniforme spelling

Wat betekent onderstaande zin?
Hebban olla vogala nestas hagunnan, hinase hic enda tu wat unbidan we nu

Ridderroman (voor-hoofs)

• Oorspronkelijk uit Noord-Frankrijk
• Frankische romans of Karelromans
• Karel de Grote!
• Idealen:

1. Kracht en moed
2. Oorlog (ruwe gevechten)
3. Feodale (on)trouw 

• Slechte positie van de vrouw

Hoofse roman

• Ridder als verfijnd, hoffelijk figuur
• Niet alleen vechten
• Betere positie van de vrouw
• Onbereikbare liefde 

Van den vos Reynaerde

Van den vos Reynaerde

• Dierenepos/dierdicht - dieren als mensen
• Satire: bepaalde verschijnselen belachelijk maken, in dit geval de middeleeuwse maatschappij

• Parodie: bepaalde teksten op spottende wijze nabootsen, in dit geval de hoofse ridderroman

Waarom gebruikte de schrijver dieren in zijn verhaal?

Het lied in de middeleeuwen

• Ballade

1. Sprongsgewijs
2. Ernstige sfeer
3. Vaak ontleend aan oude sprookjes, sagen, ridderverhalen

• Elegie/klaagzang

1. Lyrisch gedicht, naar aanleiding van dood geliefd persoon
2. Ook: gevoelens van smart en wanhoop in het algemeen 

Wat betekenen de eerste drie regels van het Egidiuslied op blz. 22?

Middeleeuws toneel

• Weerstand van de kerk
• Pas in 14e eeuw weer toneel!
• Belangrijk: Mariken van Nieumeghen