2. Herhaling van de Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Herhaling van de Opstand

Vandaag:

1. Herhaling opstand a.d.h.v Kenmerkende aspecten

2. Van Geuzen tot Papen

Vandaag:

21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

24. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

25. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

Aanloop van de Opstand

Geloof (middeleeuwen)

Er zijn drie lagen in het geloof van de Europese christenen tijdens de middeleeuwen:

1. God en de Bijbel
2. De kerk
3. De gelovigen (het volk)

Rooms-Katholieke geloof

God & Bijbel

Kerk

Christenen

Maarten Luther

- Katholieke priester 

- Aflaten 

- 1517 (95 stellingen)

Reformatie <- belangrijk

Luther probeert de kerk te hervormen, niet een nieuwe kerk te stichten. 

Luther wil dat mensen zelf de bijbel gaan lezen. 

- Kerk doet Luther in de Ban. --> ideeën van Luther spreiden snel door:

1. Boekdrukkunst

2. Duitse vorsten zijn blij met onderdanige Lutherse kerk

Ontstaan protestantisme --> Wel geloven in god en de Bijbel maar niet eens met het handelen van de kerk. 

Protestantisme

Luther:

- Kerk moet weer zuiver worden.

- Mensen moeten zelf het woord van god kunnen lezen

- Als de vorst niet protestants is dan moet je verhuizen naar een staat waar de vorst dat wel is. 

Calvijn: 

- Kerk moet weer zuiver worden.

- Mensen moeten zelf het woord van god kunnen lezen

- Als de vorst niet protestant is heb je het recht hem af te zetten. 

Lutheranisme 

Wittenberg

Calvinisme

Genevé

Kenmerkend aspect

KA 22 'Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat'

Nederland als land ontstaat dus uit een 'conflict'

1. Welk religieus conflict was er ?

2. Welk politiek conflict was er ? 

Het habsburgse rijk van Karel V 

politieke oorzaak

- de Nederlanden bestonden uit 17 gewesten. 

- Door de jaren heen hadden all deze steden, gewesten en edelen verschillende privileges gekregen.  (KA 14 Opkomst steden)

- Karel V wilde centraliseren en het land als één geheel vanuit Brussel besturen. 

- Hij begon met overal dezelfde wetten/regels in te voeren. (Centralisatie KA 17)

Politieke oorzaak conflict:

Karel V gaat centraliseren en daarmee de wetten uniformeren.

- Door de oprichting van de raden in Brussel en de centralisatie verliezen de gewesten steeds meer autonome macht. 

Alles hetzelfde ik maak de regels!

Hé wij hebben het altijd zelf mogen bepalen hoor!

Muil houden, nu niet meer!

Politieke oorzaak conflict:

Particularisme VERSUS Centralisatie

Schrijf dit op in je schrift en zorg dat je het goed uitlegt voor jezelf

Religieuze oorzaak

- Karel V is streng katholiek en laat protestanten vervolgen.

- (1550) Het bloedplakaat. 

Inquisitie

Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden. Deel 97

Karel V

Conclusie

Politiek: Door Karels beleid van centralisatie zijn de gewesten (adel) bang om macht te verliezen. 

Religieus: In de Nederlanden sloeg het verhaal van Luther en Calvijn (protestantisme) best aan. Karel gooide iedereen op de brandstapel die niet katholiek was. 

Hierboven zie je twee redenen dat de 'Nederlanders' zich langzaam maar zeker tegen de Habsburgers (Karel) gaan keren. 

En toch....

- Karel V was erg geliefd in de Nederlanden. 

- 1555 Filips II neemt de macht over.

- Filips II zet bestuur vader voort en is nog strenger katholiek.

- Filips II verachte de Nederlanden en stuurde zus Margaretha 

van Parma. (landvoogdes)

Smeekschrift 

Ik smeek U!

Wil je alsjeblieft stoppen met alles en iedereen op de brandstapel zetten? 

Smeekschrift 

- Landvoogdes Margaretha van Parma stuurt het verzoek door naar Madrid. (1566)

- Protestanten gingen hagenpreken houden in de velden rondom steden. 

- Hagenpreken leidde tot Beeldenstorm in 1566

Beeldenstorm

- Radicale calvinistische predikanten roepen op tot protest

- In 1566 breekt de Beeldenstorm uit. 

- Hoe zou Filips II hebben gereageerd op de Beeldenstorm? 

Beeldenstorm in de st stevens

Beeldenstorm

In de tijd van de katholieken was de kerk in bonte kleuren geschilderd en stond ze vol beelden van heiligen. De Beeldenstorm in 1580 en de overname van de kerk door de protestanten in 1591 gaven het interieur een totaal ander aanzien. De kerk werd leeggehaald en witgekalkt. Veel kunstschatten en relieken zijn in die tijd verdwenen, zoals de arm van de heilige Stephanus.

Filips stuurt Hertog van Alfa

- Generaal van Filips II

- Onbeperkte bevoegdheid + 10.000 manschappen

- Raad van beroerten (Bloedraad)

- Ad patibulum! Ad patibulum!

(Jacob Hessels)

Ondertussen: Willem van Oranje

- Protestants opgegroeid --> volgt opleiding als leenman van Karel V en bekeerd zich. 

- Erfde een klein stukje land in Frankrijk met de naam 'Orange'. 

Willem mocht zich sindsdien 'prins van Orange' noemen.

- Willem wordt aangesteld door Filips II tot stadhouder van zeeland, 

Holland en Utrecht

Bijnaam Willem aan het hof = Willem de Zwijger 

Willem van Oranje

Wat vond Willem? 

- Voorstander van particularisme 

- Tegenstander van de bloedplakkaten

- Probeerde godsdienstvrede te krijgen (vrijheid van religie)

Tweestrijd tussen wat Filips wil en wat hij zelf vindt

Willem van Oranje

- Als Alva naar de Nederlanden komt, vlucht willem naar het Heilig Roomse Rijk (Nassau). 

- In het Heilig Roomse Rijk begint Willem met het bouwen(huren)  van een leger om de Nederlanden weer terug te krijgen.

Terecht gevlucht? 

Echtmont en Horne

Willem versus Alva

- Tot twee keer toe trekt Willem van Oranje met een leger de Nederlanden in. Beide veldtochten mislukken.

- (1572) De watergeuzen nemen Den Briel in. 

- Willem had de Geuzen aan zijn kant

- Al snel sluiten andere steden zich aan bij de Opstand

Willem versus Alva

1576

- Alva reageert met terreur  (plunderen en moorden) 

- (1576) Alva's troepen komen in opstand (Spaanse furie)

- (1576) Pacificatie van Gent. Verbond tussen alle gewesten tegen het spaanse leger.

- Godsdiensvrijheid in alle gewesten. 

Het spaanse leger moord en plunderd Antwerpen (spaanse furie) 1576

Pacificatie van Gent (1576)

Situatie na de pacificatie van Gent: 

- Godsdienstvrede 

- Anti-Spaans beleid (leger moet weg)

- Willem van Oranje wordt landvoogd (onder de koning)

Let op: Pacificatie van Gent is geen onafhankelijkheidsverklaring

Republiek der zeven verenigde Nederlanden

- Fanatieken calvinisten blijven katholieken lastig vallen

- Katholieken vertrouwen de situatie niet en zoeken hulp bij Spanje.

- Ontstaan Unie van Atrecht (1579)

Unie van Utrecht (1579)

- Reactie op de Unie van Atrecht.

Unie van Utrecht :

• gewesten gaan beter financieel samenwerken
• één gezamenlijk leger maken
• geloofsvervolging verbieden
• particularisme behouden (elk gewest zijn eigen bestuur)

Let op: Unie van Utrecht was tegen het beleid van Spanje,

niet zozeer tegen de koning: Niet onafhankelijk.

Republiek der zeven verenigde Nederlanden

- Willem van Oranje wordt vogelvrij verklaard door Filips II

- Acte van Verlatinghe --> De unie van Utrecht erkent de koning niet meer --> Republiek der zeven verenigde Nederlanden. 

- De gewesten van de Unie van Utrecht gaan opzoek naar een nieuwe landsheer.

- In de Republiek der zeven verenigde Nederlanden hadden calvinisten een bevoorrechte positie. 

npo.nl