9.4 Ziek [les 1] [HAVO]

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

9.4 Ziek

- Telefoon in telefoontas

- Pak je laptop

- Ga in deze LessonUp

- Bedenk alvast een antwoord op de volgende vraag:

Wat is ziek zijn eigenlijk?

Leerdoel 1

Hoe word je ziek?

• Definitie ziek zijn
• De verschillende veroorzakers
• Incubatietijd, symptomen, diagnose, prognose
• Verkoudheid en griep

Bron: 9.4 'hoe word je ziek'

Wat is 'ziek' zijn eigenlijk?

Ziek zijn

Ziekte is een tijdelijke lichamelijke of geestelijke aandoening die iemand belemmert in het normale functioneren. 

Een ziek organisme is uit zijn evenwicht

Hoe word je ziek?

Hoe word je ziek?

• Micro-organismen: bacteriën, virussen en schimmels

• Ziekteverwekkers: micro-organismen waar je ziek van kunt worden

1. Bacteriën en schimmels kunnen giftige stoffen afgeven
2. Virussen dringen je cellen binnen en zich daar vermeerderen, waardoor uiteindelijk de cel stuk gaat

Hoe word je ziek?

Infectieziekte: ziekte die door een infectie met bacteriën, virussen of schimmels ontstaan.

• Verkoudheid: virus in slijmvliescellen van je mond, neus en keel - besmetting via druppeltjes vocht in de lucht/handcontact
  
  
• Griep: spierpijn, koorts, hoofdpijn, verkouden - zelfde manier van verspreiding

Bij de supermarkt werden tijdens de corona de manden/karren ontsmet. Leg uit hoe je besmet kan raken als men dit niet doet.

Leerdoel 2

Hoe genees je?

• Vreetcellen
• Antigenen en antistoffen
• Functie koorts

Bron: 9.4 'hoe genees je'

Welke soort cellen zijn verantwoordelijk voor ons afweer?

Hoe genees je?

Afweer: het uitschakelen van ziekteverwekkers -> witte bloedcellen

• Vreetcellen: sluiten bacteriën in en verteren ze -> pus/etter = dode witte bloedcellen, verteerde bacteriën en resten van kapotte huidcellen.
  Vreetcellen zijn niet heel specifiek

Hoe genees je? (2)

Afweer: het uitschakelen van ziekteverwekkers -> witte bloedcellen (WBC)

• Antistofcellen: WBC die antistoffen maken

1. Ziekteverwekker komt in lichaam
2. Antistofcellen maken juiste antistof
3. Antistofcellen delen snel  = + antistoffen
4. Antistoffen koppelen en schakelen ziekteverwekkers uit
5. Vreetcellen sluiten ze in en verteren ze

Hoe herkennen je witte bloedcellen dan een ziekteverwekker?

Lichaamseigen/vreemd

Antigenen: herkenningseiwitten aan buitenkant van een cel 

• Lichaamseigen - eigen lichaamscellen
• Lichaamsvreemd - ziekteverwekkers

Op iedere antigen past slechts één specifieke antistof

Lichaamsvreemde organismen worden dus herkent door hun antigenen. Witte bloedcellen kunnen hierdoor antistoffen tegen de indringer maken zodat deze kan worden opgeruimd.

Waarom worden we dan toch ziek van een infectieziekte?

Hoe genees je? 

• Antistofcellen: WBC die antistoffen maken

1. Ziekteverwekker komt in lichaam
2. Antistofcellen maken juiste antistof
3. Antistofcellen delen snel  = + antistoffen
4. Antistoffen koppelen en schakelen ziekteverwekkers uit
5. Vreetcellen sluiten ze in en verteren ze

Er kan een behoorlijke tijd zitten tussen stap 1 en stap 2, waardoor je toch ziek kan worden

Als je witte bloedcellen een indringer met lichaamsvreemde antigenen tegenkomt is de kans groot dat je koorts krijgt.

Overleg met je buur waarom dat nuttig kan zijn.

Waarvoor krijg je koorts?

Koorts doordat witte bloedcellen stofjes maken waardoor de hypothalamus lichaamstemperatuur verhoogt

• Bloed stroomt sneller en voer je de afvalstoffen van ziekteverwekkers sneller af
• Witte bloedcellen maken sneller antistoffen
• > 42 graden Celsius is gevaarlijk, waarom?

Veel mensen slikken bij koorts paracetamol. Deze stof zorgt ervoor dat de hypothalamus weer de normale lichaamstemperatuur aangeeft.
De koorts zakt dan.

Word je door paracetamol ook sneller beter? Leg uit.

Het huiswerk

Maak opdr 3 t/m 14 van 9.4