15.2 Populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H15.2 Populaties

Voorkennisvragen:

1. Noem een voorbeeld van een anorganische en een organische stof

2. Wat is de taak van de reducenten in de voedselkringloop?

3. Waardoor gaat energie verloren in de energiestroom van ecosystemen?

4. Noem een voorbeeld van een biotische factor in een ecosysteem

www.rtlnieuws.nl

Inhoud hoofdstuk

15.1 Energiestromen

15.2 Populaties

15.3 Warmte, water en exoten

15.4 Biobrandstof en recycling

15.5 De stad als ecosysteem

Veel toepassen van wat we al weten.

Belangrijk: komt veel terug in het examen.

Doel 15.2

• Je leert enkele evenwichtsvoorwaarden voor populatiegroottes
• Je leert wat de kenmerken van een gradiëntecosysteem zijn
• Je leert de eilandtheorie en zijn toepassing
• Je leert welke effecten invloed hebben op de genetische diversiteit van een populatie

Lezen blz. 241 - 242

Tekstbegripsvragen:

1. Welke vier variabelen bepalen de populatiegrootte?

2. Wat is een habitat?

3. Wat is een ecologische niche?

4. Op welke plekken vind je de grootste biodiversiteit?

5. Welke factoren zijn van belang bij het bepalen van de biodiversiteit op een eiland? 

6. Hoe noemen we het als de allelfrequentie van een populatie plotseling door toeval drastisch veranderd? 

7. Hoe noemen we het als een klein groepje uit een populatie emigreert en vervolgens een nieuwe populatie vormt. Waarom zijn deze nieuwe populaties extra kwetsbaar?

Populatiedynamiek

Habitat en niche

Habitat:

De leefomgeving van een organisme met de specifieke abiotische en biotische factoren.

Niche:

De wijze waarop de soort de biotische en abiotische factoren in de habitat gebruikt en dus de habitat beïnvloedt.

https:

Beschrijf de habitat van de eekhoorn zo goed mogelijk

Beschrijf de niche van de eekhoorn zo goed mogelijk

Ecosysteem/ habitat/ niche

Een ecosysteem bevat verschillende habitats.

En verschillende niches binnen de habitats.

Soorten kunnen naast elkaar leven binnen habitats, hun onderlinge relatie blijkt uit hun niches. 

Bij overlapping in niche is er concurrentie.

Ecosysteem/ habitat/ niche

Soort A en B leven deels in

hetzelfde habitat.

Dit betekent nog niet dat ze 

directe invloed op elkaar 

hebben.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Ecosysteem/ habitat/ niche

De niche in het overlappende 

deel van de habitat bepaalt

of de soorten elkaar kunnen

beïnvloeden.

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Gradiënt ecosysteem

Voordeel: veel habitats en dus veel niches: 

grote biodiversiteit

Gradiënt ecosysteem (Utrecht)

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem) en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

Eilandtheorie

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

Klein eiland: veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit.

Groot eiland: minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit.

Groene lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Afstand van het eiland tot het vaste land (bron van migratie)

Dichtbij: veel migratie 

Ver weg: weinig migratie 

Meer bij groot eiland dan bij klein eiland door meer beschikbare niches.

Rode lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Dynamisch evenwicht: het punt waarop de immigratie gelijk is aan de snelheid van uitsterven.

De biodiversiteit blijft gelijk.

Er verdwijnen wel soorten en die worden vervangen door nieuwe.

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen kunnen de genetische diversiteit van een populatie doen dalen/ veranderen:

• Founder effect
• Flessenhals effect

Flessenhals effect

Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval.

Founder effect

Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie.

De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populaitie.

Gebaseerd op toeval.

Verschil met natuurlijke 

Verschil met natuurlijke selectie

Belangrijk verschil tussen wijzigingen in genetische variatie in een populatie door natuurlijke selectie en foundereffect/ flessenhals effect:

Natuurlijke selectie is niet gebaseerd op toeval maar op verschil in fitness. Founder effect/ flessenhals effect zijn gebaseerd op toeval (genetic drift).

Doel 15.2

• Je hebt enkele evenwichtsvoorwaarden voor populatiegroottes geleerd
• Je hebt geleerd wat de kenmerken van een gradiëntecosysteem zijn
• Je hebt de eilandtheorie en zijn toepassing geleerd
• Je hebt geleerd welke effecten invloed hebben op de genetische diversiteit van een populatie

Begrippen 15.2

gradiëntecosysteem, eilandtheorie, foutnder effect, flessenhalseffect, genetic drift

Lezen blz. 241 - 242

Tekstbegripsvragen:

1. Welke vier variabelen bepalen de populatiegrootte?

2. Wat is een habitat?

3. Wat is een ecologische niche?

4. Op welke plekken vind je de grootste biodiversiteit?

5. Welke factoren zijn van belang bij het bepalen van de biodiversiteit op een eiland? 

6.