Examentraining blok 3 (2025)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Examenvoorbereiding blok 3 (2025)

Planning

• Basis rekenwerk
• Rekenen aan pH's en pOH's
• Rekenen met percentages
• Rekenen aan massapercentage /gehaltes
• Rekenen aan duurzaamheid
• Rekenen aan ADI etc.
• Kleine rekendingetjes / tips!

H5

Chemisch rekenen

Molaire massa

• De molecuulmassa druk je uit in u (1 u = 1,66*10-27 kg)
• De molaire massa (M) druk je uit in gram per mol (g mol-1)
• Molecuulmassa en molaire massa zijn gelijk, maar met een andere eenheid. (Dankzij Avogadro)
• Molecuulmassa H2O = 18,016 u
• Molaire massa H2O = 18,016 g/mol

Van gram naar mol rekenen

Onthoud van gram naar mol gedeeld door de molaire massa(M) en van mol naar gram maal (keer) de molaire massa (M).

Chloropreenfabriek vraag 11 (examen 2021 - eerste tijdvak). 

Enkele rekenvragen uit examens met gram - mol - moraliteit 

zie opgaveblad

H7

Zuren en basen

pH en pOH (BINAS)

pH is de concentratie [H⁺] op een logaritmische schaal. 

pH = - log [H⁺]

[H⁺] = 10^-pH

pH en pOH

pOH is de concentratie [OH^-] op een logaritmische schaal. 

pOH = - log [OH^-]

[OH^-] = 10^-pOH

Significantie

Het aantal decimalen bij pH-waarde = 

aantal significante cijfers in [H⁺].

 [H⁺] = 3,5 x 10^-4 mol/L

pH = 3,46

Vraag pH bij base

Een basische oplossing bevat 0,365 mol  OH^--ionen per liter. 

Bereken de pH van deze oplossing in het juiste aantal decimalen.

Antwoord vraag pH bij base

pOH = - log [OH^-] 

pOH = - log (0,365) = 0,438

pH = 14,000 - pOH = 14,000 - 0,438 = 13,556

pH vraag in Alpaca (2023)

pH vraag in goede wijn

Maak de pH vraag

pOH vraag (2017)

pOH vraag (2017)

Rekenen met percentage

Zorg dat je goed leest van welke stof een percentage wordt genomen. Zelfde regels bij wiskunde. 

Voorbeeld 2022 - III

Antwoord 

Massapercentage

In 200 gram jam zit 15 gram suiker, wat is het massapercentage van de suiker?

Massapercentage=(15 gram/200gram)x100%

Massapercentage = 7,5%

K. Rekenen aan gehaltes met massa%, ppm, ppb of met volume%, ppm, ppb

%

ppm = parts per million

ppb = parts per billion

Massa/volume% - ppm/ppb

- Alplaca (2023-I) massa%

- Schip (2024 - II) ppm

Examenopdracht kopergehalte van een munt (2019 I): 

- aflezen grafiek

- massapercentage

Maak 4 en 5

Rekenen aan duurzaamheid

Hoe krijgen we cijfermatig een beeld van de "groene chemie" ?

1. Atoomeconomie

2. Rendement

3. E-factor 

Atoomeconomie

Een optimale atoomeconomie houdt in dat het eindproduct zoveel mogelijk atomen van de in het proces gebruikte grondstoffen bevat. 

                                                                                                                           %

Atoomeconomie=​Massabeginstoffen​​Massaproduct​​⋅100

Atoomeconomie berekenen

Atoomeconomie bij Lignine (2018)

E-factor

E-factor, Environmental factor, is het aantal kg afval per kg product. 

                                                                                                               

Let op: Bij de M van het reactieproduct moet je rekening houden met het rendement!

Werkelijke product, daar moet je het rendement bij gebruiken!

E-factor berekenen

Bereken de E-factor van reactie 1. 

Klaar? Dan ook reactie 2.

E-factor  = (m beginstoffen - m werkelijke opbrengst ) / m werkelijke opbrengst

•           m beginstoffen = 4x 81,38 + 16,042 = 341,562 u
•           m werkelijke opbrengst :
  er kan 4x 65,38 = 261,5 u aan zink ontstaan theoretisch. Het rendement is              70% dus er de werkelijke opbrengst is: 0,7 x 261,5 = 183 u

• E-factor = (341,562 - 183) / 183 = 0,866

Reactie 1

E-factor = (m beginstoffen - m werkelijke opbrengst ) / m werkelijke opbrengst

•           m beginstoffen = 81,38 + 28,01 = 109,39 u
•           m werkelijke opbrengst : 
  er kan 65,38 u aan zink ontstaan theoretisch. Het rendement is 92,2% dus er de werkelijke opbrengst is: 0,922 x 65,38 = 60,3 u

• E-factor = (109,39 - 60,3) / 60,3 = 0,815

Reactie 2

Rendement

Rendement= opbrengst (wat je feitelijk heb gekregen). 

Hier moet je rekenen met mol.

Twee vragen rendement (37 Toner / 13 Kunststofafval)

Toner

Kunststofafval

Rekenen aan waarden

ADI waarde

ADI-waarde: aanvaardbare dagelijkse inname

• Uitgedrukt in mg/kg lichaamsgewicht.

LD-50   (Lethale Dosis 50% kans)

• LD-50 is maat voor acute giftigheid (lethal dose). Dus direct.
• Dit is de dosis waarbij de helft (50%) van de proefdieren overlijdt, 
  
• uitgedrukt in mg per kg lichaamsgewicht.    
•            mg/kg      of       mg kg-1         let op: per betekent delen

TGG-waarde

• Tijd Gewogen Gemiddelde


• Maximale concentratie van een stof waar een volwassen persoon gedurende 8 uur (soms 15 min) per dag, gedurende een heel arbeidsleven, aan mag worden blootgesteld zonder gezondheidsproblemen.
• Uitgedrukt in ppm of mg per m³

MAC-waarde

De MAC waarde is de maximaal aanvaardbare concentratie (mg/m³) van een stof die je per dag mag binnen krijgen.

MAC-waarde uit 2003

ADI-waarde 2018

Andere berekeningen / tips

temperatuur 

NOTEER 

graden Celsius en Kelvin in elkaar omrekenen

-273 

Tigo en Mads willen duralum gaan maken. hiervoor gebruiken ze een smeltoven. Tigo en Mads hebben twee smeltovens tot hun beschikking

oven 1 -  maximale temperatuur 1200°C

oven 2 - maximale temperatuur 1250°C 

Leg uit doormiddel van een berekening welke smeltoven geschikt is voor het maken van Duralum

Ik kan omrekenen van Celcius naar Kelvin en andersom.

Reactievergelijking polymeer

Een polymeer kan uit ontzettend veel monomeren bestaan. 

Omdat dit eigenlijk te groot is om een reactievergelijking op te stellen (en omdat niet alle ketens even lang zijn), gebruik je de letter n. 

Bijvoorbeeld: Etheen wordt n C₂H₄(g) -> (C₂H₄)_n(s) 

(C6H10O5)n + n H2O --> n C6H12O6

je gebruikt de index 'n' zoals je ook een getal zou gebruiken

(de index hoort laag te staan, maar wordt niet goed weergegeven)

Reactievergelijking hydrolyse

Reactievergelijking met n