6.5/6.4

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

KGT= basisstof 5 de geschiedenis van het leven op aarde.

BB= basisstof 4

Vandaag

• Absentie en HW controle
• Herhaling
• Uitleg BS 5
• Aan de slag
• Evaluatie wat hebt je geleerd

Geslachtschromosomen

<.         gen        .>

Genenpaar

Het gen van de vader en het gen van de moeder vormen samen het genenpaar. Ieder genenpaar is verantwoordelijk voor 1 erfelijke eigenschap. Bijvoorbeeld: oogkleur.

Variatie in genotypen

Mutaties

foutjes in de celdeling

door mutagene invloeden

Albino

kanker

Vier uitgangspunten evolutie

1. Veranderingen over miljoenen jaren
2. Veranderingen in genotypen
3. Natuurlijke selectie
4. Ontstaan van nieuwe soorten

natuurlijke selectie

overlevingskans

schutkleur

natuurlijke selectie

Isolatie

de geschiedenis van het leven op aarde.

fossielen 

Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen/afdrukken in gesteenten. 

Fossielen ontstaan als de resten van organismen worden bedekt door lagen van zand- of kleideeltjes. 

Als dit snel gebeurt, krijgen bacteriën en schimmels niet de tijd om de resten helemaal af te breken. 

De zand- en kleideeltjes verstenen en het fossiel blijft bewaard. Zachte delen vergaan vaak te snel om te kunnen fossiliseren. 

Van schelpdieren worden dan ook veel meer fossielen gevonden dan van bijvoorbeeld wormen

Gesteentelagen

Nieuwe lagen komen boven op oudere lagen. 

Van sommige soorten komen de fossielen slechts in één gesteentelaag voor. Deze soorten organismen hebben alleen in een bepaalde periode geleefd en uitgestorven. 

Hieruit blijkt dat in de geschiedenis van de aarde soorten zijn ontstaan en weer zijn verdwenen. Fossielen laten soms zien dat soorten veranderen.

De geologische tijdschaal

De wat?

Geologisch = Aarde.

dus...

Geologische tijdschaal = Wat is er allemaal op aarde gebeurt vanaf moment 0 tot nu.

De aarde bestaat ongeveer 4600 miljoen jaar (4,6 miljard jaar). In het begin van het bestaan van de aarde was er geen leven mogelijk. De temperatuur was hiervoor nog veel te hoog.

Ongeveer 3800 miljoen jaar geleden ontstonden waarschijnlijk de eerste eenvoudige levensvormen. Deze leefden in het water. De lucht bevatte toen nog geen zuurstof. Uit deze eenvoudige levensvormen ontstonden de eerste bacteriën. Een deel van deze bacteriën kon zuurstof produceren.

geologische tijdschaal

geschiedenis van de aarde is verdeeld in tijdperken.

tijdperken in perioden.

Op een geologische tijdschaal kun je de ingeling van de geschiedenis van de aarde goed zien.

Leven op aarde

Het leven op aarde ontstond in het water doordat de temperatuur op aarde nog veel te hoog was. 

wat is een tijdperk

als je kijkt naar het stukje tijdschaal, zie je dat het is ingedeeld in twee tijdperken: Mesozoïcum en Cenozoïcum.

een tijdperk kan worden opgedeeld

in periodes.

Het mesozoïcum bestaat uit het 

Jura, Krijt en Trias. Dit is de tijd 

waarin dinosauriërs leefden. 

Ontstaan aarde

4600 miljoen jaar geleden

temperatuur te hoog--geen leven!

3800 miljoen jaar geleden

eerste leven in het water

oerbacterie ( eencellig)

lucht had nog geen zuurstof!

3300 miljoen jaar geleden

eencelligen die zuurstof konden produceren ( CO2 wordt zuurstof)

zuurstof ook in de atmosfeer

1600 miljoen jaar geleden

eerste meercellige organismen

700 miljoen jaar geleden 

ontstaan  eerste dieren

sponzen, kwallen, inktvissen, trilobieten

op land nog alleen maar bacteriën 

500 miljoen jaar geleden

eerste landplanten 

eerste gewervelde dieren ; vissen 

eerste gewervelde dieren ; vissen

450 miljoen jaar geleden

eerste landdieren

geleedpotigen ; duizendpoten

daarna volgden  andere dieren als amfibieën en reptielen

251 miljoen jaar geleden

ontstaan allerlei sauriërs 

op het land de dinosauriërs 

ook in het water en lucht

ook ontstaan eerste zoogdieren en vogels

65 miljoen jaar geleden

stierven de sauriërs uit in een korte tijd.

mogelijke oorzaak = rotsblok vanuit de ruimte die insloeg op aarde

hierdoor grote bosbranden  en zwarte wolken over de aarde die veel zonlicht tegenhelden.

hele aarde toen donker en koud waardoor de sauriërs stierven.

de zoogdieren en vogels overleefden wel.

3 miljoen jaar gelden

eerste mensachtigen (homo erectus)

anders dan de mensen nu 

mens nu = homo sapiens

https://schooltv.nl/video-item/clipphanger-wie-waren-de-neanderthalers 

verwantschap van soorten

alle mensen die nu leven hebben een gemeenschappelijke voorouder die 300.000 jaar geleden in afrika leefde.

verwantschap van soorten

Tijdens de ontwikkeling van het leven op aarde zijn allerlei soorten organismen ontstaan. Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap. 

Hoe meer het DNA van soorten overeenkomt, hoe meer deze soorten aan elkaar verwant zijn. 

Hoe minder het DNA van soorten overeenkomt, hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder leefde.

Stamboom 

waar kwam het eerste leven?

1. land
2. zee
3. lucht

wat was de eerste vorm van leven?

1. mens
2. planten
3. schimmels
4. bacterien

Waarom kon er eerst geen leven zijn op aarde?

1. het was er veel te koud
2. er was geen land
3. het was er veel te heet

Wanneer kon leven ontstaan?

1. toen er land ontstond
2. toen de aarde was afgekoeld en zeeën waren ontstaan
3. toen het warmer werd

Uit hoeveel cellen bestond het eerste leven?

1. meerdere cellen
2. één cel
3. 4 cellen

Hoe noemen we die ene eerste cel?

1. oerschimmel
2. oerbacterie

Welke dier is niet in de begintijd van de aarde ontstaan?

1. koraal
2. dinosaurus
3. zee-egel
4. degenkrabben

Hoe weten we dat deze dieren in de begintijd al hebben bestaan?

1. doordat het in boeken stond
2. door fossielen
3. doordat mensen dit hebben verteld

Welke organismen zorgen voor de eerste zuurstof op het land?

1. mossen en bomen
2. mossen en dieren
3. mossen en varens

Welke dieren met een geschubde huid ontwikkelden zich op aarde?

1. reptielen
2. vogels
3. vissen

Huiswerk:

KGT= 6.5 opdracht  1 tm 9 (3 overslaan)

BB= 6.4 opdracht 1 tm 8 (practicum overslaan)

Klaar? Nakijken

Klaar klaar? = Test jezelf 

Klaar Klaar Klaar? = Leren toets volgende week