4m 1.4 en 3.1 chr. DNA. Erf.

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Chromosomen en erfelijkheid

1.4 en 3.1 uit BVJ 3A

Vandaag

- Welke onderwerpen willen jullie de komende lessen zien.

- paar hw opdr bs.

- theorie

- aan de bak

Wat wil je perse terugzien de komende lessen over thema 3 erfelijkheid?

vraag 4 hw

vraag 8 hw

Waardoor wordt jou uiterlijk en
innerlijk allemaal bepaald?

Doelen

• Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is.
• Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt.
• Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit.
• Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is.
• Je kunt uitleggen wat een gen is en wat het genotype is.

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen zijn kenmerken.
• Deze eigenschappen krijg je van ouders -> Erfelijke eigenschappen.
• Erfelijke eigenschappen zien er bij iedereen anders uit. Dit noem je fenotype (dus: datgene wat je kan zien)
  

Verschillende fenotypen bij honden (allemaal wel dezelfde soort dus...)

Genotype: de informatie voor alle erfelijke eigenschappen (DNA)

Fenotype: de zichtbare eigenschappen (uiterlijk)

Maar ook aanleg voor talen/ creativiteit etc.

Genotype ligt vast, Fenotype is variabel

Denk aan geverfd haar, bruin geworden door zonlicht

Het fenotype kan veranderen 

Fenotype is Variabel & kan dus veranderen.

Fenotype is niet alleen uiterlijk!...

Fenotype = genotype + milieu

Fenotype = genotype + milieu

Een 1-eiige tweeling (zelfde DNA) wordt bij de geboorte gescheiden en groeien op in verschillende omgevingen. Na 18 jaar komen zij elkaar tegen, zien zij er precies hetzelfde uit? Leg je antwoord uit.

Heb je al je eigenschappen van je ouders geërfd?

• Eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.  Dit zijn erfelijke eigenschappen.
•  
• Ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk. Dit noem je aanleg.
• 
  
•  Niet-erfelijke eigenschappen  worden helemaal bepaald door je omgeving.
  

Chromosomen

• Bevinden zich in de kern
• Ze bestaan uit DNA  = informatie erfelijke eigenschappen
• Ze komen in paren voor (23 paren bij een mens)

Chromosomenkaart

• Alle paren hebben een nummer
• Paar 23: de geslachtschromosomen
  
• XX = meisje
• XY = jongen

Man XY                  vrouw   XX

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Chromosomen van andere soorten

Eigenschappen op chromosomen

• Gen = Deel van een chromosoom met informatie over één erfelijke eigenschap

Maken verwerkingsopdrachten

Open het bestand in Teams ''opdrachten chr en DNA 4M.pdf''

En maak de opdrachten (in word. doc. of op blaadje)

Kijk het daarna na

Van klein naar groot

1. gen - DNA - chromosoom - celkern
2. DNA - gen - chromosoom - celkern
3. gen - chromosoom - DNA - celkern
4. DNA - chromosoom - gen - celkern

Dit is de chromosomenkaart van een ....

1. vrouw
2. man

Heeft een vlinder hetzelfde fenotype als de rups waaruit hij is ontstaan?
En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. zowel hetzelfde fenotype als hetzelfde genotype

Hoe is het fenotype bepaald?

Alleen door het genotype

Alleen door de omgeving

Door het genotype EN de omgeving

een wipneus

stijl haar vanaf de geboorte

een piercing 

behaarde armen

een litteken

Wibi kan goed piano spelen

eelt op je handen door hard werken

blauwe ogen

Messi is een goede voetballer

Schrijf in 2 a 3 zinnen op welke theorie vandaag is besproken.

Aan de bak!

Lr: 1.2 t/m 1.6 + 3.1

Mk: zie pdf bestand in teams.